Nhóm ngôn ngữ Philippines

Bài này viết về nhóm ngôn ngữ đề xuất của ngữ hệ Nam Đảo. Đối với các ngôn ngữ bản địa được nói tại Phillippines, xem Ngôn ngữ tại Philippines.

Nhóm ngôn ngữ Philippines, theo đề xuất của Zorc (1986) và Robert Blust (1991, 2005), là một nhóm gồm mọi ngôn ngữ của Philippines và bắc Sulawesi (trừ nhóm Sama–Bajaw, ngôn ngữ của người "Di-gan Biển"), tạo nên một nhánh con trong ngữ tộc Mã Lai-Đa Đảo của ngữ hệ Nam Đảo.^[1][2][3] Dù quần đảo Philippines gần với trung tâm của cuộc lan tỏa Nam Đảo (Đài Loan), sự đa dạng giữa 150 ngôn ngữ Philippines không lớn lắm; có lẽ, sự đa dạng ban đầu của ngôn ngữ tại Philippines đã bị xóa sổ bởi sự lan rộng của tiền thân các ngôn ngữ Philippines hiện đại.^[4]

Nhóm ngôn ngữ Philippines
Phân bố địa lý	Philippines Bắc Sulawesi, Indonesia Đông Sabah, Malaysia Lan Tự, Đài Loan
Phân loại ngôn ngữ học	Nam Đảo Mã Lai-Đa Đảo Borneo-Philippines (?) Nhóm ngôn ngữ Philippines
Tiền ngôn ngữ	Philippines nguyên thủy
Ngữ ngành con	Batanes Bắc Luzon Trung Luzon Bắc Mangyan Umiray Dumaget Đại Trung Philippines Ati Kalamian Nam Mindanao Minahasa Sangir
ISO 639-2 / 5:	phi
Glottolog:	Không
Nhóm ngôn ngữ Philippines, theo Adelaar và Himmelmann (2005)

Phân loại

Theo chiều bắc nam, nhóm ngôn ngữ Philippines có thể chia ra như sau:

• Batanes (3-4 ngôn ngữ tại Batanes và Formosa)
• Bắc Luzon (40 ngôn ngữ, gồm tiếng Ilocano và tiếng Pangasinan)
• Trung Luzon (10 ngôn ngữ, gồm nhóm Sambal và tiếng Kapampangan)
• Bắc Mindoro (hay Bắc Mangyan; 3 ngôn ngữ)
• Đại Trung Philippines
  • Nam Mindoro (hay Nam Mangyan; 3 ngôn ngữ)
  • Trung Philippines (40 ngôn ngữ, gồm tiếng Tagalog, nhóm Bikol và nhóm Bisaya/Visaya)
  • Palawan (3 ngôn ngữ)
  • Subanon (6 ngôn ngữ, hoặc 6 phương ngữ của một ngôn ngữ)
  • Danao (3 ngôn ngữ, gồm tiếng Maguindanao và tiếng Maranao)
  • Manobo (15 ngôn ngữ)
  • Gorontalo–Mongondow (9 ngôn ngữ ở Gorontalo và Bắc Sulawesi)
• Kalamian (2 ngôn ngữ ở bắc Palawan)
• Nam Mindanao (5 ngôn ngữ)
• Sangir (4 ngôn ngữ ở Sangir và Talaud)
• Minahasa (5 ngôn ngữ ở Bắc Sulawesi)

Ngoài ra, tiếng Ati, tiếng Dumaget Umiray, tiếng Manide, và tiếng Alabat Inagta là những ngôn ngữ chưa phân loại trong nhóm Philippines, được Reid (2013)^[5] coi là những ngôn ngữ sớm tách ra khỏi ngôn ngữ Mã Lai-Đa Đảo nguyên thủy.

Reid (2018)

Lawrence Reid (1982^[6], 2017^[7], 2018^[8]) phủ nhận sự thống nhất phái sinh của nhóm ngôn ngữ Philippines. Reid (2018)^[8] liệt kê những nhánh sau như.

• Inati
• Batanes (3 ngôn ngữ)
• Bắc Luzon (47 ngôn ngữ)
• Trung Luzon (10 ngôn ngữ)
• Trung Philippines (52 ngôn ngữ)
• Kalamian (2 ngôn ngữ)
• (những nhánh khác)

Reid (2013)^[5] chấp nhận những nhánh dưới đây là những phân nhóm trong vùng ngôn ngữ Philippines.

• Batanes
• Bắc Luzon
• Manide-Alabat
• Trung Luzon
• Bắc Mangyan
• Inati
• Trung Philippines
• Nam Mangyan
• Kalamian
• Palawa
• Manobo
• Danao
• Subanen
• Nam Mindanao

So sánh từ vựng

Bảng so sánh một số ngôn ngữ Philippines sắp xếp theo chiều bắc xuống nam với ngôn ngữ Nam Đảo nguyên thủy đứng đầu để so sánh.

Tiếng Việt	0	1	2	3	4	5	người	nhà	chó	dừa	ngày	mới	chúng ta	gì	lửa
Nam Đảo nguyên thủy		*əsa *isa	*duSa	*təlu	*Səpat	*lima	*Cau	*Rumaq	*asu	*niuR	*qalejaw	*baqeRu	*i-kita	*n-anu	*Sapuy
Batanes	0	1	2	3	4	5	người	nhà	chó	dừa	ngày	mới	chúng ta	gì	lửa
Yami (Tao)		ása	dóa (raroa)	tílo (tatlo)	apat (ápat)	lima	tao	vahay	chito	niyoy	araw	vayo	yaten	ango	apoy
Ivatan		asa	dadowa	tatdo	apat	lima	tao	vahay	chito	niyoy	araw	va-yo	yaten	ango	apoy
Bắc Luzon	0	1	2	3	4	5	người	nhà	chó	dừa	ngày	mới	chúng ta	gì	lửa
Ilokano	ibbong awan	maysa	dua	tallo	uppat	lima	tao	balay	aso	niog	aldaw	baro	sitayo	ania	apoy
Ibanag	awan	tadday	dua	tallu	appa'	lima	tolay	balay	kitu	niuk	aggaw	bagu	sittam	anni	afi
Gaddang		antet	addwa	tallo	appat	lima	tolay	balay	atu	ayog	aw	bawu	ikkanetam	sanenay	afuy
Pangasinan		sakey	dua duara	talo talora	apat apatira	lima	too	abong	aso	niyog	ageo	balo	sikatayo	anto	pool
Central Luzon	0	1	2	3	4	5	người	nhà	chó	dừa	ngày	mới	chúng ta	gì	lửa
Kapampangan	ala	métung isâ	adwâ	atlû	ápat	lima	táu	balé	ásu	ngúngut	aldô	báyu	íkatamu	nánu	api
Trung Philippines	0	1	2	3	4	5	người	nhà	chó	dừa	ngày	mới	chúng ta	gì	lửa
Tagalog	wala	isa	dalawa	tatlo	apat	lima	tao	bahay	aso	niyog	araw	bago	tayo	ano	apoy
Bikol	0	1	2	3	4	5	người	nhà	chó	dừa	ngày	mới	chúng ta	gì	lửa
Trung Bikol	wara	saro	duwa	tulo	upat	lima	tawo	harong	ayam	niyog	adlaw	ba-go	kita	ano	kalayo
Bikol Rinconada		əsad	darwā	tolō	əpat	lima	tawō	baləy	ayam	noyog	aldəw	bāgo	kitā	onō	kalayō
Visayan	0	1	2	3	4	5	người	nhà	chó	dừa	ngày	mới	chúng ta	gì	lửa
Waray	waray	usa sayo	duha	tulo	upat	lima	tawo	balay	ayam ido	lubi	adlaw	bag-o	kita	ano	kalayo
Hiligaynon	walay	isa	duwa	tatlo	apat	lima	tawo	balay	ido	lubi	adlaw	bag-o	kita	ano	kalayo
Asi		usa	ruha	tuyo	upat	lima	tawo	bayay	iro	nidog	adlaw	bag-o	kita	ni-o	kayado
Romblomanon		isa	duha	tuyo	upat	lima	tawo	bayay	ayam	niyog	adlaw	bag-o	kita	ano	kalayo
Onhan		isya	darwa	tatlo	ap-at	lima	tawo	balay	ayam	niyog	adlaw	bag-o	kita	ano	kalayo
Kinaray-a	wara	sara	darwa	tatlo	apat	lima	taho	balay	ayam	niyog	adlaw	bag-o	kita tatən	ano	kalayo
Aklanon	uwa	isaea sambilog	daywa	tatlo	ap-at	lima	tawo	baeay	ayam	niyog	adlaw	bag-o	kita	ano	kaeayo
Cebu	wala	usa	duha	tulo	upat	lima	tawo	balay	iro	lubi	adlaw	bag-o	kita	unsa	kalayo
Tausug		isa hambuuk	duwa	tu	upat	lima	tau	bay	iru'	niyug	adlaw	ba-gu	kitaniyu	unu	kayu
Danao	0	1	2	3	4	5	người	nhà	chó	dừa	ngày	mới	chúng ta	gì	lửa
Mëranaw		isa	dowa	t'lo	phat	lima	taw	walay	aso	neyog	gawi'e	bago	tano	tonaa	apoy
Nam Mindanao	0	1	2	3	4	5	người	nhà	chó	dừa	ngày	mới	chúng ta	gì	lửa
Tboli		sotu	lewu	tlu	fat	lima	tau	gunu	ohu	lefo	kdaw	lomi	tekuy	tedu	ofih
Minahasa	0	1	2	3	4	5	người	nhà	chó	dừa	ngày	mới	chúng ta	gì	lửa
Tombulu (Minahasa)		esa	zua rua	telu	epat	lima	tou	walé	asu	po'po'	endo	weru	kai kita	apa	api
Sangir	0	1	2	3	4	5	người	nhà	chó	dừa	ngày	mới	chúng ta	gì	lửa
Sangir		sembau esa'	darua	tatelu	epa'	lima	tau	balé	kapuna'	bango'	elo	wuhu	kité	tawé	putung
Gorontalo-Mongondow	0	1	2	3	4	5	người	nhà	chó	dừa	ngày	mới	chúng ta	gì	lửa
Gorontalo		tuwewu	duluwo	totolu	opato	limo	tawu	bele	'apula	sekat	dulahu	bohu	'ito	wolo	tulu
Mongondow		inta'	dua	tolu	opat	lima	intau	baloi	ungku'	cekut	singgai	mobagu	kita	onda	tulu'