Trần Luân Kim
nhà lý luận, phê bình điện ảnh Việt Nam From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Trần Luân Kim (sinh ngày 16 tháng 7 năm 1939) là một nhà phê bình điện ảnh, nguyên Viện trưởng Viện nghệ thuật và lưu trữ điện ảnh Việt Nam, Giám đốc Hãng phim Sài Gòn và Chủ tịch Hội Điện ảnh Việt Nam. Không chỉ là Phó Giáo sư, Tiến sĩ khoa học, ông còn là Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa 11.[2]
Remove ads
Tuổi thơ và giáo dục
Trần Luân Kim sinh ngày 16 tháng 7 năm 1939.[a][3] Mặc dù ông quê gốc ở Phú Yên nhưng lại sinh ra ở Đà Lạt. Cha ông là một cán bộ cách mạng từng tham gia Chiến tranh Đông Dương và Chiến tranh Việt Nam. Khi còn nhỏ, Trần Luân Kim đã theo cha đi nhiều nơi trong vùng tự do thuộc Liên khu 5. Đến năm 1954, ông tập kết ra Bắc và theo học trường dành cho học sinh miền Nam. Trong khoảng thời gian này, ông đã bắt đầu tập viết văn và làm thơ. Đến năm 1957, ông là một trong số những học sinh xuất sắc được chọn sang Trung Quốc học.[1] Sau một năm học tiếng ở Quế Lâm,[b] ông được chuyển về Thượng Hải học ngành Thiết kế, chế tạo tàu thủy.[5] Sau khi tốt nghiệp về nước, ông đã có thời gian công tác tại Bộ Giao thông Vận tải và tham gia một số chương trình nghiên cứu liên quan đến việc thiết kế và thực hiện các phương tiện bảo đảm giao thông vào Miền Nam trên biển và trên bộ.[6]
Trong thời gian học tập tại Trung Quốc, ông không chỉ tiếp tục làm thơ, viết văn, mà còn bắt đầu phiên dịch những tác phẩm tiểu thuyết của Trung Quốc cũng như phiên dịch một số tác phẩm văn học khác qua tiếng Trung Quốc như bộ tác phẩm Xuân, Thu (của nhà văn Ba Kim), Núi đồi yên lặng (văn học Nhật Bản, dịch sang tiếng Trung). Những năm 60 khi đã về nước, mặc dù công tác trong ngành kỹ thuật, ông vẫn thường xuyên dịch và xuất bản sách văn học, trong đó có thể kể đến là Trong thị trấn yên tĩnh (văn học Nga, dịch sang tiếng Trung, nhà xuất bản Quân đội nhân dân), Chiến đấu trong lòng địch (văn học Trung Quốc), Hòn đảo rực lửa (văn học Cuba, dịch sang tiếng Trung), Thời gian hỡi tiến lên (văn học Nga). Cũng nhờ vào việc dịch thuật mà ông quen biết với nhà văn Ba Kim, từ đó mà ông có cơ hội quen biết với nhiều nghệ sĩ điện ảnh hàng đầu Trung Quốc thời bấy giờ như Vương Đan Phượng, Triệu Đan, Vương Phượng Phong. Nhờ những mối quan hệ này mà ông được mở rộng hiểu biết về nền văn hóa Trung Quốc nói chung và nền văn học, điện ảnh nói riêng. Cũng từ đây mà ông bắt đầu có ý muốn nghiên cứu về nghệ thuật.[6]
Năm 1971, Trần Luân Kim được Ban Thống nhất Trung ương điều động. Ông thuộc diện được tiếp tục đào tạo tại nước ngoài để phục vụ cho công tác ở miền Nam. Trước cơ hội đó, ông đã xin được học điện ảnh ở Liên Xô. Tuy nhiên, yêu cầu này của ông không được Bộ Giáo dục đồng ý vì theo quy định, muốn theo học điện ảnh thì phải thi năng khiếu. Vì vậy, Trần Luân Kim đã chuyển sang làm Thư ký hội đồng duyệt phim của Quốc doanh phát hành phim Trung ương. Một năm sau, ông thành công vượt qua kỳ thi năng khiếu do Bộ Văn hóa tổ chức và được sang Liên Xô học ngành Lý luận – Phê bình điện ảnh tại Trường Đại học Điện ảnh Quốc gia Liên Xô (VGIK).[7] Trong thời gian học ở Liên Xô, ông vẫn tiếp tục sáng tác một số truyện ngắn, đồng thời bắt đầu viết một số bài tiểu luận, phê bình điện ảnh. Ông cũng bắt tay vào dịch một số tác phẩm văn học tiếng Nga như Người đàn bà kỳ lạ (truyện phim), Sân ga dành cho hai người (truyện phim), và đặc biệt là tiểu thuyết dài 2 tập Thuyền trưởng và Đại úy của nhà văn Veniamin Kaverin.[8]
Remove ads
Sự nghiệp
Năm 1978, ông về nước và đảm nhiệm Trưởng Phòng Quản lý Phổ Biến phim thuộc Cục Điện ảnh, chịu trách nhiệm quản lý các công việc liên quan đến xuất, nhập khẩu phim, phát hành cũng như chiếu bóng. Không chỉ tham gia hội đồng duyệt phim, ông còn tham gia giảng dạy ở nhiều nơi như Trường Trung cấp Điện ảnh Cổ Loa, Trường Đại học Sân khấu – Điện ảnh Hà Nội, Trường Đại học Văn hóa, Trường Đại học Kiến trúc Thành phố Hồ Chí Minh. Trong suốt 7 năm công tác, ông đã cho ra đời nhiều bài lý luận, phê bình điện ảnh như Lịch sử Điện ảnh Liên Xô, Lịch sử Điện ảnh Trung Quốc, Lịch sử Điện ảnh Mỹ, Nghiệp vụ phê bình phim. Những tác phẩm của ông đã đóng góp đáng kể vào việc đào tạo sinh viên ở các trường điện ảnh, cung cấp thêm kiến thức căn bản về lịch sử và điện ảnh cho công chúng, đồng thời là tài liệu bổ ích cho các nhà nghiên cứu và sáng tác.[8]
Năm 1985, ông được điều động vào Nam làm Hiệu trưởng Trường Điện ảnh Việt Nam tại thành phố Hồ Chí Minh (tiền thân của Trường Đại học Sân khấu – Điện ảnh Thành phố Hồ Chí Minh). Lúc bấy giờ, đây là cơ sở đào tạo nhân sự điện ảnh trình độ sơ cấp và trung cấp cho phía Nam nhưng lại đang gặp nhiều khó khăn. Sau khi tiếp nhận vị trí, Trần Luân Kim đã tăng cường củng cố chất lượng đào tạo các khóa sơ cấp, từng bước mở các lớp đào tạo trung cấp và liên kết với Trường Đại học Sân khấu – Điện ảnh Hà Nội để mở rộng các lớp đào tạo trình độ đại học. Thời gian đầu, trường không được cấp kinh phí để duy trì các lớp trình độ trung cấp và đại học. Trần Luân Kim đã chủ động liên kết với các địa phương có nhu cầu đào tạo để gom kinh phí mở các lớp đào tạo đạo diễn, diễn viên, phê bình, quay phim trình độ đại học đầu tiên. Ngoài công tác quản lý, ông còn trực tiếp soạn thảo giáo trình và thiết kế chương trình đào tạo các lớp đại học tại trường. Một số công trình tiêu biểu có thể kể đến như Mỹ học điện ảnh, Phương pháp phân tích tác phẩm điện ảnh, Tóm tắt lịch sử điện ảnh Việt Nam.[9]
Công tác tại Viện phim Việt Nam
Năm 1990, Trần Luân Kim được điều động sang làm Phó Viện trưởng Viện nghệ thuật và lưu trữ điện ảnh Việt Nam (nay là Viện phim Việt Nam) kiêm Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Lưu trữ Điện ảnh tại thành phố Hồ Chí Minh. Đến năm 1994, ông được bổ nhiệm làm Viện trưởng, đồng thời vẫn kiêm nhiệm Giám đốc Trung tâm ở phía Nam. Trong thời gian này, ông tập trung vào khâu nâng cao nghiệp vụ, cơ sở vật chất, kỹ thuật, xây dựng nhà xưởng, kho lưu trữ. Ông cho đưa các trang thiết bị hiện đại của nước ngoài về Việt Nam để phục vụ kỹ thuật tu sửa, phục hồi và lưu trữ phim. Hàng trăm tác phẩm điện ảnh trong nước và nước ngoài ở khắp các địa phương đã dược đưa về lưu trữ tại Viện. Công tác hồ sơ phim mục, nghiên cứu và phổ biến phim tư liệu được đẩy lên một bước.[10] Không chỉ lập hồ sơ hoàn chỉnh cho hàng trăm bộ phim có trong tay, Trần Luân Kim còn cho tiến hành phục hồi phục chế phim cũ, đồng thời cử người tham gia nhiều cuộc họp của ngành lưu trữ và nghiên cứu điện ảnh quốc tế, học hỏi kinh nghiệm và thành tựu mới của thế giới trong việc bảo quản phim và tổ chức nghiên cứu về điện ảnh.[11] Cũng nhờ vậy mà Viện nghệ thuật và lưu trữ điện ảnh Việt Nam đã đáp ứng đủ tiêu chuẩn cần thiết mà Liên đoàn các Viện Lưu trữ phim Quốc tế FIAF đề ra cho một viện phim quốc gia. Nhờ đó, năm 1999, Viện phim Việt Nam được kết nạp chính thức vào FIAF, tổ chức liên quốc gia về điện ảnh lớn nhất thế giới lúc bấy giờ. Viện phim Việt Nam cũng là đơn vị tham gia sáng lập Hiệp hội các viện lưu trữ nghe nhìn Đông Nam Á – Thái Bình Dương.[10]
Trong thời gian đảm nhiệm vai trò Viện trưởng, Trần Luân Kim đã làm chủ biên nhiều công trình như Phim hoạt hình Việt Nam, Xã hội hóa điện ảnh, Đạo diễn điện ảnh Thế giới, Đạo diễn điện ảnh Việt Nam, Bản sắc văn hóa dân tộc trong điện ảnh, Nghệ sĩ phim tài liệu Việt Nam; tổ chức biên soạn, dịch và xuất bản các công trình như Ký hiệu học nghệ thuật, Nghệ thuật viết kịch bản điện ảnh (2 tập), Điện ảnh Bắc Âu, Thực hành kịch bản điện ảnh, Làm thế nào để có một kịch bản hay. Ông còn tiến hành xây dựng một số quy định pháp quy như Quy chế về công tác lưu trữ, Quy chế về phổ biến phim tư liệu. Ngoài ra, ông còn tham gia vào công tác sản xuất phim với vai trò chỉ đạo nội dung và chủ trì tổ chức thực hiện một số phim truyện, tài liệu và khoa học. Một số phim truyện tiêu biểu là Áo trắng sân trường,[12] Thử thách tình đời, Chổm làm vua, Sài Gòn trong tim em, Cây Huê xà; phim tài liệu có Bản hùng ca về biển, Khoảnh khắc mùa xuân, Mùa xuân toàn thắng (3 tập), Đường mòn trên biển Đông, Cát cháy. Ông còn tham gia biên tập phim truyện nhiều tập của Hàn Quốc sản xuất tại Việt Nam Tạm biệt sông Ba.[13] Trong khoảng thời gian này, Trần Luân Kim còn từng đảm nhiệm Tổng biên tập tạp chí "Điện ảnh ngày nay", Giám đốc Hãng phim Sài Gòn, Giám đốc Trung tâm giao lưu văn hóa Việt – Nhật.[14]
Chủ tịch Hội Điện ảnh Việt Nam
Năm 2000, Trần Luân Kim được bầu làm Tổng thư ký Hội Điện ảnh Việt Nam trong kỳ đại hội lần thứ 5.[15][16] Năm 2002, với vai trò là Tổng thư ký Hội Điện ảnh Việt Nam, Trần Luân Kim đã phát động một cuộc thi thiết kế và ý tưởng cho giải thưởng thường niên của Hội Điện ảnh Việt Nam. Cuối cùng tên gọi Cánh diều cùng logo do họa sĩ Ngô Phương Ly của Đài Truyền hình Việt Nam thiết kế đã được chọn.[17] Cũng trong năm này, ông trở thành Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa 11 và là thành viên của Ủy ban Đối ngoại.[18][19] Một năm sau, Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương được thành lập,[20] Trần Luân Kim là một trong số các Ủy viên nhiệm kỳ đầu tiên của hội đồng.[5] Năm 2005, Trần Luân Kim tái đắc cử vai trò Chủ tịch Hội Điện ảnh Việt Nam trong kỳ đại hội thứ 6.[21][22][23] Tháng 11 năm 2008, Hội thảo khoa học toàn quốc về Văn học nghệ thuật trong cơ chế thị trường và hội nhập đã diễn ra tại thành phố Hồ Chí Minh. Trần Luân Kim là người đầu tiên trình bày tại hội thảo với nội dung Thị trường văn học nghệ thuật Việt Nam hiện nay - nhận thức và thực tiễn.[24]
Sau khi về hưu vào năm 2011, ông vẫn tiếp tục công tác trong các cơ quan về lý luận, phê bình với các chức vụ như Ủy viên Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật thành phố Hồ Chí Minh,[25][26] Trưởng ban Lý luận phê bình Liên hiệp Các hội văn học nghệ thuật Thành phố Hồ Chí Minh.[27]
Remove ads
Tác phẩm
Biên soạn
Phiên dịch
- Thuyền trưởng và Đại úy (tác phẩm đạt giải thưởng văn học Stalin của nhà văn Veniamin Kaverin).
- Thời gian hỡi, tiến lên! (tác phẩm của nhà văn Valentin Petrovich Kataev).
- Trong thị trấn yên tĩnh (văn học Nga)
- Chiến đấu trong lòng địch (văn học Trung Quốc)
- Hòn đảo rực lửa (văn học Cuba)
- Người đàn bà kì lạ (truyện phim).
- Sân ga dành cho hai người (truyện phim).
Hoạt động
Là một nhà phê bình điện ảnh kỳ cựu, ông không chỉ tham gia công tác quản lý nhà nước mà còn thường xuyên đảm nhiệm vai trò giám khảo trong các cuộc thi, liên hoan phim.
Remove ads
Giải thưởng
Remove ads
Chú thích
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads