Wolverine (nhân vật)

Wolverine (tên khai sinh James Howlett^[1] và thường được gọi là Logan) là nhân vật hư cấu xuất hiện trong sách truyện tranh của Mỹ, xuất bản bởi Marvel Comics. Wolverine là một người đột biến, sở hữu khả năng tái sinh mạnh mẽ, siêu sức mạnh, sự phản xạ gấp nhiều lần người bình thường và khung xương bằng adamantium và có thể thu gọn móng vuốt. Anh được miêu tả với vai trò là thành viên của nhóm X-Men, Alpha Flight, và Avengers.

Wolverine
Wolverine trên trang bìa The New Avengers #5 (Tháng 3 năm 2005). David Finch vẽ.
Thông tin ấn phẩm
Nhà xuất bản	Marvel Comics
Xuất hiện lần đầu	Cameo: The Incredible Hulk #180 (10.1974) Đầy đủ: The Incredible Hulk #181 (11.1974)
Sáng tạo bởi	Roy Thomas Len Wein John Romita, Sr.
Thông tin trong câu chuyện
Danh tính thật	James Howlett
Loài	Người đột biến
Nhóm liên kết	Alpha Flight Avengers X-Men Weapon X
Bí danh đáng chú ý	Logan, Logan Howlett, Patch, Weapon X (Ten), Death, Mutate #9601, Emilio Garra, Weapon Chi, Experiment X, Agent Ten, Peter Richards, Mai' keth, Black Dragon, Captain Terror, John Logan, Jim Logan
Khả năng	Võ sĩ bậc thầy Có năng lực phục hồi tái sinh Khung xương bằng adamantium và có thể thu gọn móng vuốt Phản xạ, giác quan siêu nhân, cùng các đặc tính của thú vật Tuổi thọ kéo dài

Nhân vật xuất hiện trong hầu hết các chuyển thể X-Men, như trong loạt phim hoạt hình truyền hình, video game, và live-action do Hugh Jackman thủ vai trong series phim X-Men do 20th Century Fox sản xuất.^[2][3][4]

Tiểu sử nhân vật hư cấu

Wolverine, tên khai sinh là "James Howlett", chào đời tại miền bắc Alberta, Canada (gần khu vực Cold Lake) vào cuối thế kỷ 19, được cho là con trai của hai chủ trang trại giàu có John và Elizabeth Howlett. Tuy nhiên, Wolverine thực chất là kết quả của mối tình vụng trộm giữa Elizabeth và người làm vườn của gia đình, Thomas Logan. Thomas cũng chính là cha của Dog Logan, người anh em cùng cha khác mẹ của Wolverine. Sau khi bị đuổi khỏi gia trang nhà Howlett vì con trai mình là Dog có ý định tấn công tình dục, Thomas đã quay trở lại thái ấp và sát hại John Howlett. Để trả thù, James lúc nhỏ đã giết Thomas bằng bộ móng vuốt bằng xương trồi ra từ mu bàn tay, đây cũng là lúc dị tính của cậu bộc phát. Cậu bỏ trốn cùng người bạn thời thơ ấu là Rose và chuyển tới sống tại một khu mỏ ở Yukon, lấy tên là "Logan". Sau khi Logan vô tình giết chết Rose bằng bộ móng vuốt của mình, anh đã rời bỏ khu mỏ và sống ở nơi hoang dã cùng một bầy sói.

Logan trở lại với nền văn minh, sống cùng với bộ tộc Blackfoot. Sau cái chết của người yêu thuộc tộc Blackfoot là Silver Fox dưới bàn tay của Victor Creed, nay được biết đến với cái tên Sabretooth, Logan đã gia nhập quân đội Canada trong Thế chiến thứ nhất.

Trong Thế chiến thứ hai, Logan sát cánh cùng Captain America và tiếp tục sự nghiệp lính đánh thuê. Anh phục vụ trong Tiểu đoàn Nhảy dù số 1 của Canada trong ngày D-Day. Anh dành thời gian ở Madripoor trước khi an cư tại Nhật Bản và kết hôn với Itsu. Khi Logan vắng nhà, Romulus đã cử Winter Soldier đến giết Itsu đang mang thai và mổ bụng lấy đứa bé ra. Cậu bé đó sau này trở thành Daken. Logan tin rằng con trai mình đã chết trong nhiều năm. Sau đó, anh làm việc cho Cơ quan Tình báo Trung ương (CIA) trước khi được tuyển vào Team X, một đơn vị hoạt động ngầm.

Khi là thành viên của Team X, Logan bị cấy vào bộ não những ký ức giả. Cuối cùng, anh thoát khỏi sự kiểm soát tinh thần này và gia nhập Bộ Quốc phòng Canada. Logan sau đó bị chương trình Weapon X bắt cóc, nơi anh bị giam cầm và thí nghiệm cho đến khi anh trốn thoát. Chính trong thời gian bị Weapon X giam giữ, anh đã bị ép cấy hợp kim Adamantium vào xương của mình. James và Heather Hudson đã giúp anh tìm lại nhân tính sau khi trốn thoát, và Logan bắt đầu công việc với tư cách là một điệp viên tình báo cho Cục H của chính phủ Canada.

Anh trở thành Wolverine, một trong những siêu anh hùng đầu tiên của Canada. Trong nhiệm vụ đầu tiên, anh được cử đi để ngăn chặn sự tàn phá từ cuộc ẩu đả giữa Hulk và Wendigo. Giáo sư Charles Xavier đã tuyển mộ Wolverine vào đội siêu anh hùng dị nhân X-men thế hệ mới của ông, cùng với Banshee, Storm, Nightcrawler và Colossus. Anh đã cạnh tranh với Cyclops để giành lấy tình cảm của Jean Grey.

Jean Grey dường như đã hy sinh sau khi biến đổi thành Phoenix Force, qua đó tạm thời chấm dứt mối tình tay ba giữa cô, Wolverine và Cyclops. Dù thường bị các đồng đội nghi ngờ, Wolverine lại là nhân tố không thể thiếu trong việc giải cứu các thành viên của nhóm và đánh bại kẻ thù, đặc biệt là trong cuộc đối đầu với Hellfire Club.

Anh đính hôn với Mariko Yashida và chiến đấu với The Hand. Tuy nhiên, hôn ước bị hủy bỏ do sự can thiệp của một thành viên Hellfire Club. Anh trở thành người bảo vệ thân cận và người thầy cho Kitty Pryde. Anh đối đầu với Sabretooth trong sự kiện Mutant Massacre, mặc dù sau này anh phát hiện ra rằng mình đã có nhiều lần chạm trán với Sabretooth trước đây mà chứng mất trí nhớ sau chấn thương của anh đã che giấu. Tách khỏi X-Men, anh có những cuộc phiêu lưu ở Madripoor dưới vỏ bọc "Patch".

Anh là người thầy của Jubilee. Jean Grey sau đó được hồi sinh, dẫn đến việc mối kình địch giữa anh và Cyclops lại nhen nhóm trở lại.

Anh cũng khám phá ra một vài khía cạnh về chấn thương tâm lý và quá trình tẩy não mà anh phải chịu từ chương trình Weapon X, dù cho ký ức của anh vẫn không đáng tin cậy. Anh gặp Maverick, một người cũng từng tham gia dự án Weapon X, và phát hiện ra rằng trước đây mình đã từng làm việc cùng Sabretooth trong một nhóm hoạt động bí mật sau khi dự án này kết thúc.

Siêu ác nhân Magneto dùng vũ lực rút toàn bộ adamantium khỏi bộ xương của Wolverine. Chấn thương khủng khiếp này khiến khả năng hồi phục của anh bị quá tải và cũng dẫn đến việc phát hiện ra rằng móng vuốt của anh thực chất làm bằng xương. Wolverine rời X-Men một thời gian, dấn thân vào một loạt cuộc phiêu lưu và trong thời gian đó khả năng hồi phục của anh đã trở lại. Sau khi trở lại X-Men, Genesis, con trai của Cable, đã bắt cóc Wolverine và cố gắng tái cấy adamantium vào bộ xương của anh. Việc này thất bại và khiến đột biến của Wolverine tăng tốc ngoài tầm kiểm soát. Với bản tính hoang dã, quá trình đột biến cuối cùng sẽ khiến anh bị thoái hóa về thể chất, trở nên nguyên thủy và thú tính hơn. Elektra giúp anh lấy lại nhân tính. Cuối cùng, ác nhân Apocalypse bắt giữ Wolverine, tẩy não anh thành Kỵ Sĩ Tử Thần, và tái cấy thành công adamantium vào bộ xương của anh. Wolverine vượt qua được sự điều khiển của Apocalypse và trở lại với X-Men. Jean Grey một lần nữa bị Phoenix Force chiếm hữu, và Wolverine không còn lựa chọn nào khác ngoài việc phải tự tay giết cô bằng móng vuốt của mình.

Wolverine biết được về sự tồn tại của X-23. Ban đầu, anh tin rằng cô là một bản sao nhân bản, được nuôi dưỡng để trở thành một sát thủ hoàn hảo. Sau này X-23 lấy tên là Laura. Cuối cùng, cô được ghi danh vào Học viện Xavier, với thân phận thật được giữ kín . Cô nhanh chóng chấp nhận Wolverine như một người cha, và cuối cùng cô đã biết được rằng Wolverine thực sự là cha ruột của mình. Wolverine bị The Hand tẩy não. Anh chiến đấu chống lại S.H.I.E.L.D., nhưng cuối cùng đã quay lưng chống lại The Hand với sự giúp đỡ của Elektra. Scarlet Witch thay đổi hoàn toàn thực tại. Kết quả là, Wolverine có thể nhớ lại những ký ức về cuộc đời trước đây của mình, vượt qua chứng mất trí nhớ do chấn thương trước đó. Anh phát hiện ra mình có một người con trai tên là Daken, người đã bị tẩy não và biến thành một vũ khí sống. Cyclops ra lệnh cho Wolverine tái lập X-Force.

Wolverine bất hòa với Cyclops và mở một ngôi trường mới ở Westchester, New York, mang tên "Trường Jean Grey cho Người có năng khiếu". Phoenix Force trở lại Trái Đất, và điều này gây ra xung đột giữa X-Men và Avengers. Wolverine đứng về phía Avengers. Cyclops bị Phoenix Force chiếm hữu và giết chết Giáo sư X.

Một loại virus vô hiệu hóa khả năng hồi phục của Wolverine. Wolverine xác định rằng Bác sĩ Abraham Cornelius, người sáng lập chương trình Weapon X, đã treo thưởng cho cái đầu của anh. Sau khi đối mặt với ông ta, Wolverine bị adamantium nóng chảy bao phủ toàn thân và chết vì ngạt thở. X-23 bắt đầu mặc một phiên bản khác của trang phục Wolverine và lấy mật danh của anh. X-Men dựng một ngôi mộ "công khai" cho Wolverine và lấy thi thể của anh ra khỏi khối adamantium bằng cách nhờ Kitty dùng năng lực đi xuyên vật thể để đưa xác anh ra ngoài. Họ chôn cất anh ở một nơi bí mật. Cuối cùng, Wolverine được hồi sinh bởi Persephone, một dị nhân có khả năng hồi sinh người chết.

Wolverine tham gia cùng X-Men tấn công trạm không gian Mother Mold của Orchis đang quay quanh mặt trời. Wolverine và Nightcrawler tình nguyện thực hiện một nhiệm vụ tự sát: dịch chuyển vào khoảng không vũ trụ. Cả Wolverine và Nightcrawler đều thiệt mạng. Wolverine, cùng với các X-Men khác đã hy sinh trong cuộc tấn công vào trạm không gian Mother Mold, sau đó được hồi sinh tại vườn ươm Arbor Magus trên hòn đảo Krakoa ở Thái Bình Dương bằng một quy trình nhân bản mới kéo dài 48 giờ. Trong kỷ nguyên này, X-Men đã học được cách hồi sinh bất kỳ dị nhân nào đã chết. Anh rơi vào một cuộc xung đột dữ dội với Beast, người đã trở nên hung hăng và hoang tưởng trong việc bảo vệ Krakoa.

Sức mạnh và khả năng

Wolverine là một dị nhân có đột biến tự nhiên và cả nhân tạo trên cơ thể.

olverine là một dị nhân sở hữu hàng loạt năng lực, cả bẩm sinh lẫn nhân tạo, vượt xa giới hạn của người thường, cùng với đó là rất nhiều kỹ năng phi thường khác.

Năng lực đột biến chính và nổi bật nhất của Wolverine là khả năng tự chữa lành với tốc độ phi thường, thường được gọi là "nhân tố hồi phục". Năng lực này giúp cơ thể anh tái tạo các mô bị tổn thương hoặc bị phá hủy nhanh hơn người bình thường rất nhiều. Không chỉ giúp chữa lành vết thương, nhân tố hồi phục còn mang lại cho anh sức đề kháng đáng kinh ngạc trước bệnh tật, thuốc men và các loại độc tố. Cũng chính nhờ khả năng này mà dù đã hơn 100 tuổi, trông anh vẫn chỉ như một người đàn ông ngoài bốn mươi. Chính nhân tố hồi phục này đã giúp anh sống sót qua cuộc phẫu thuật cấy ghép kim loại gần như bất hoại Adamantium vào toàn bộ khung xương và móng vuốt. Đây là một thí nghiệm tàn bạo của chương trình Weapon X. Một mặt, lớp adamantium này bảo vệ anh khỏi các chấn thương nặng như gãy xương hay thậm chí là chặt đầu. Mặt khác, nhân tố hồi phục của anh phải hoạt động không ngừng nghỉ để chống lại nguy cơ ngộ độc kim loại từ chính bộ xương đó. Tuy nhiên, sức mạnh của Wolverine không phải là bất bại. Thanh kiếm Muramasa, một thanh katana thần bí, có thể tạo ra những vết thương vô hiệu hóa mọi khả năng hồi phục siêu phàm, và dĩ nhiên là có thể áp chế được sức mạnh của anh.

Khả năng hồi phục còn nâng các thuộc tính thể chất của Wolverine lên mức siêu phàm:

• Sức bền: Anh có thể hoạt động liên tục trong nhiều giờ mà không biết mệt.

• Nhanh nhẹn và Phản xạ: Các chỉ số này vượt xa giới hạn của bất kỳ vận động viên đỉnh cao nào.

• Sức mạnh: Nhờ cơ thể liên tục tự sửa chữa, anh có thể vận dụng cơ bắp vượt ngưỡng người thường mà không sợ bị chấn thương. Anh cũng sở hữu sức mạnh siêu phàm.

Các giác quan của Wolverine cũng nhạy bén một cách phi thường. Thị giác của anh cực kỳ tinh tường, cho phép anh nhìn rõ ở khoảng cách rất xa, ngay cả trong bóng tối gần như tuyệt đối. Thính giác cũng tương tự, giúp anh nghe được những âm thanh mà tai người không thể cảm nhận được và từ những khoảng cách rất xa. Điển hình nhất là khả năng nghe thấy nhịp tim của kẻ thù từ xa, giúp anh đoán trước được nguy hiểm.

Bên trong mỗi cẳng tay của anh là ba chiếc móng vuốt bằng xương có thể bật ra. Bàn tay của Wolverine không có lỗ mở sẵn, vì vậy mỗi lần bung vuốt, chúng đều phải xé toạc da thịt của anh để trồi ra ngoài. Trong hầu hết các câu chuyện về Wolverine, toàn bộ bộ xương của anh, bao gồm cả móng vuốt, đã được cấy ghép hợp kim adamantium ở cấp độ phân tử. Nhờ lớp bọc siêu cứng này, móng vuốt của anh có thể cắt xuyên qua gần như mọi vật liệu rắn, kể cả hầu hết các kim loại, gỗ, và một số loại đá. Trong và sau sự kiện Return of Wolverine, anh còn thể hiện một khả năng mới đầy bí ẩn: làm cho lớp adamantium trên móng vuốt của mình trở nên nóng đỏ.

Trong thời gian sống ở Nhật Bản và nhiều quốc gia khác, anh đã trở nên thông thạo nhiều môn võ thuật và có kinh nghiệm với nhiều trường phái chiến đấu khác nhau. Anh đã luyện tập jiu-jitsu, judo, karate, escrima và muay thai. Anh cũng thành thạo nhiều loại vũ khí, dù anh thích dùng vũ khí có lưỡi sắc hơn là súng đạn.

Trái ngược với bản tính có phần cục cằn, Wolverine lại vô cùng uyên bác. Nhờ có tuổi thọ kéo dài, anh đã đi khắp thế giới và tích lũy được kiến thức sâu rộng về nhiều ngôn ngữ và văn hóa nước ngoài. Anh thông thạo hoặc gần như thông thạo tiếng Nhật, tiếng Nga, tiếng Tây Ban Nha, tiếng Cheyenne và tiếng Lakota, cùng nhiều ngôn ngữ khác. Anh đặc biệt am hiểu tiếng Nhật một phần là do thời gian dài sống ở đây và mối quan hệ của anh với Mariko Yashida.

Kỹ năng và tính cách

Bản chất của (Logan) nhân vật (là) một "samurai thất bại". Đối với Samurai, nghĩa vụ là tất cả, phục vụ quên mình là con đường dẫn đến tham vọng cuối cùng của họ, chết với ân sủng.

Tác giả Chris Claremont chỉ ra rằng một trong những chủ đề chính xoay quanh nhân vật Wolverine chính là cuộc đấu tranh nội tâm của anh: vừa phải cố gắng giữ gìn nhân tính, vừa phải tìm cách dung hòa nó với bản năng hoang dã, thú tính bên trong. Chủ đề này liên tục xuất hiện trong các câu chuyện về Wolverine, chẳng hạn như trong giai đoạn anh tạm thời bị thoái hóa về trạng thái thú vật. Claremont đã so sánh Wolverine với Hulk, vì xu hướng dễ rơi vào "cơn thịnh nộ điên cuồng" (berserker rage) khi cận chiến. Trong trạng thái này, anh tấn công với sự dữ dội và hung hãn của một con thú bị chọc giận.

Claremont nói rằng ông đã lấy một phần cảm hứng để xây dựng Wolverine từ nhân vật Conan a Barbarian, và tuyên bố rằng "về bản chất, Wolverine gần gũi với Conan hơn bất kỳ anh hùng Marvel nào khác". Giống như Conan, Wolverine là một chiến binh trường tồn. Nhiều câu chuyện đã miêu tả trải nghiệm của Wolverine trong các cuộc chiến có thật và hư cấu, như Thế chiến thứ nhất, Nội chiến Tây Ban Nha, Thế chiến thứ hai, Chiến tranh Việt Nam, và nhiều xung đột thời Chiến tranh Lạnh. Các câu chuyện cũng kể về những nỗ lực huấn luyện hoặc tẩy não anh thành một vũ khí bị kiểm soát bởi các tổ chức hoặc thế lực độc ác.

Mặc dù có vẻ dễ dàng tước đi mạng sống người khác, anh lại không hề thích thú việc giết chóc hay chìm đắm trong cơn cuồng nộ của mình. Logan tuân thủ một bộ quy tắc danh dự và đạo đức cá nhân rất nghiêm ngặt, và anh thường chỉ đáp trả bằng bạo lực chết người khi kẻ thù tấn công anh bằng vũ lực tương đương. Anh thường cố gắng hạn chế việc giết người và chỉ xem đó là "biện pháp cuối cùng", dù anh vẫn thường đáp trả vũ lực chết người bằng vũ lực chết người.

Wolverine thường được miêu tả là một kẻ cô độc và cục cằn, hay rời khỏi nhóm X-Men để tự mình giải quyết các vấn đề cá nhân. Anh thường tỏ ra bất cần và nổi loạn trước những người có quyền lực, dù vậy, anh vẫn là một đồng minh đáng tin cậy và một nhà lãnh đạo tài năng. Đôi khi, anh cũng thể hiện khiếu hài hước có phần châm biếm, mỉa mai. J. Andrew Deman chỉ ra rằng, dù Wolverine thường gắn liền với hình tượng nam tính tột độ, ít nhất trong cách xây dựng nhân vật của Claremont, anh cũng "liên tục thể hiện một trí tuệ cảm xúc và sự đồng cảm" ở mức độ phi thường.

Nhà tâm lý học Suzana E. Flores viết rằng Wolverine thể hiện các triệu chứng tâm lý lâm sàng của rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD), rối loạn lưỡng cực, rối loạn nhân cách chống đối xã hội, rối loạn phân ly, và thậm chí là thái nhân cách (sociopathy), nhưng theo một cách mà người đọc có thể thấu hiểu và đồng cảm. Bà giải thích câu chuyện nguồn gốc của anh như một bức tranh về sang chấn tâm lý phức tạp thời thơ ấu, cùng với những ảnh hưởng của nó là chứng mất trí nhớ phân ly và sự cảnh giác cao độ.

Larry Yarbrough, một nhà tâm lý học lâm sàng và là cựu chiến binh Hải quân, cho rằng một số đặc điểm tính cách của Wolverine rất điển hình ở các cựu chiến binh: "Sự đối lập giữa thái độ hung bạo và tử tế ở những người lính từng chứng kiến chiến tranh là một nghịch lý. Logan có tính khí cực kỳ nóng nảy, nhưng anh cũng là một người tốt bụng. Sự thay đổi tâm trạng bạo lực đột ngột là một triệu chứng của chấn thương tâm lý, chứ không phản ánh bản chất con người anh." Yarbrough cũng nhận thấy thói quen hút thuốc và uống rượu của Wolverine, xem đó là những cơ chế đối phó với trải nghiệm sang chấn này.

Ngoài ra, Wolverine còn thực hành thiền tọa (zazen) để duy trì sự tự chủ và phục hồi sức khỏe tinh thần.

Dàn nhân vật phụ

Ban đầu, Wolverine được giới thiệu là một đối thủ của Hulk. Sau đó, anh trở thành thành viên của X-Men và có những mối quan hệ sâu rộng với tất cả các thành viên cũng như những người liên quan. Đặc biệt, anh có một mối quan hệ phức tạp và đầy mâu thuẫn với Cyclops, người mà ban đầu anh xem là tình địch trong việc giành lấy tình cảm của Jean Grey. Anh cũng là thành viên của Avengers và đôi khi gia nhập cả Fantastic Four.

Anh đã trở thành người thầy và hình mẫu người cha cho một vài cô gái trẻ, đặc biệt là Jubilee, Kitty Pryde và X-23.

Kẻ thù

Những kẻ thù nổi bật của Wolverine bao gồm Sabretooth, Hellfire Club, Viper (Madame Hydra) và Lady Deathstrike.

Các mối tình

Mối tình đầu của anh là Rose O'Hara, một người bạn thân nhưng không đáp lại tình cảm của anh. Cô đã vô tình chết dưới tay anh khi cố gắng can thiệp vào cuộc ẩu đả thời niên thiếu giữa Wolverine và kẻ thù của anh, Dog. Sau đó, anh có một mối quan hệ lâu dài với Silver Fox.

Anh đã có một mối tình sâu đậm với Mariko Yashida và từng có một hôn ước thất bại với cô. Mariko cuối cùng bị The Hand đầu độc, và Wolverine không còn lựa chọn nào khác ngoài việc phải tự tay giết cô để giúp cô thoát khỏi sự đau đớn kéo dài.

Anh cũng có cảm tình với Jean Grey (và cô cũng vậy), nhưng họ chưa bao giờ thành đôi, điều này dẫn đến những cuộc tranh cãi với bạn trai (và sau này là chồng) của Jean là Scott Summers. Anh đã từng bị ép kết hôn một thời gian ngắn với Viper. Wolverine cũng có một mối quan hệ tình cảm không ổn định, lúc tan lúc hợp với người đồng đội và bạn bè lâu năm, Storm. Ngoài ra, anh còn có những mối tình với Yukio, Domino và Mystique, tất cả đều là những nữ chiến binh có đạo đức phức tạp giống như anh.

Con cái

Wolverine có một số người con, đáng chú ý nhất là con gái anh, Laura (X-23), và con trai, Akihiro (Daken). Một nhóm những đứa con khác của anh, The Mongrels, đã bị tổ chức Red Right Hand lợi dụng trong một âm mưu nhằm tra tấn anh. Anh cũng có nhiều đứa con khác trong các thực tại khác, chẳng hạn như Jimmy Hudson và Raze Darkhölme.

Trên các phương tiện truyền thông khác

Hugh Jackman đóng vai Wolverine trong loạt phim X-Men.

Wolverine là một trong số ít nhân vật X-Men xuất hiện trên mọi phương tiện truyền thông chuyển thể của loạt phim X-Men, bao gồm điện ảnh, truyền hình, máy tính và trò chơi điện tử. Nam diễn viên người Úc Hugh Jackman đã đóng vai Wolverine trong các bộ phim X-Men và giữ kỷ lục Guinness thế giới về "sự nghiệp lâu nhất với tư cách là một siêu anh hùng Marvel người thật".

Đón nhận

Wolverine đứng đầu danh sách 200 nhân vật trong truyện tranh vĩ đại nhất mọi thời đại của tạp chí Wizard .  IGN xếp Wolverine thứ 4 trong Top 100 anh hùng truyện tranh. Empire vinh danh ông là nhân vật truyện tranh vĩ đại thứ tư.