Eprontaedje å francès

Èn epront å francès, c' est li passaedje d’ on mot do francès aviè èn ôte lingaedje.

Eprontaedjes å francès totavå

Dispu l' concwesse di l' Inglutere pa Wiyam li Concwerant, gn a ene cåkêye di mots k' ont passé do vî francès (ou do vî normand) eviè l' inglès, inte di zels les nos d' tchå d' ene metowe biesse:

porc meat (tchå d' pourcea), li pourcea vicant si lomant pig.

beef meat (tchå d' boû), li boû vicant si lomant ox.

veal meat (tchå d' vea), li vea vicant si lomant calf.

mutton meat (tchå d' bedot), li bedot vicant si lomant sheep.

Gn a bråmint des mots francès k' ont moussî dins tos les lingaedjes d' Urope e 18inme sieke, di cåze del rilomêye del France. Metans :

• rûsse гардероб (gardièrob), volant dire «pindreye ås paltots» d' on teyåte, evnd.) do francès «garde-robe».

L' impire coloniå francès a eto stitchî ene cåkêye di mots dins les lingaedjes des colnijhîs payis. Metans, e l' arabe marokin.

• «لانتريت» (lan'trit) (pinsion do francès «la retraite» (avou atroclaedje di l' årtike).

Eprontaedjes å francès e walon

Li walon a calké des mots do francès dispu bele ådje. Mins, c' est purade avou l' abrocaedje et l' anecsion di 1795 ki tos les mots administratifs et tecnikes vont-st aploure e walon.

Les mots sont ene miete riwalonijhîs å cmince, copurade so les payis tot près des contrêyes tîxhon-cåzantes; metans :

• fwèstî po forestier (forestî) rilevé al Viye Såm.

Mins dipus kel tins passéve, dipus k' les mots estént prononcî come e francès, minme disconte les rîles del fonolodjeye walone, metans li rîle des troes cossounes u li displouctaedje des dobès cossounes å coron des mots.

Bråmint des calcaedjes do francès ont stî rwalonijhîs pa les rfondeus.

Riwalnijhaedje des epronts å francès

Rîle des rîlêyes

On reploye les dnêye des rîlêyes francès walon po rwalonijhî :

• Les cawetes francesses -iser, -isation divnèt voltî les cawetes cawete -ijhî|-ijhî et -ijhaedje]] (sol piceure des vîs mots batijhî & rawijhî).

riwalnijhî, éndjolijhî

• les mots francès avou "-en-" sont rwalonijhîs avou -in- :

inkete.

• les mots francès avou «J» et «ch» sont rwalnijhîs avou «dj» et «tch»:

«jatte» => «djate», «genre» => «djinre»; «méchant» => metchant^[1], «chagrin» «tchagrin»^[2], «bouchon» => «Wikt:boutchon»^[3].

Sorwalondes

• betchfessî én : sapén, latén.