Taariixu Senegaal
From Wikipedia, the free encyclopedia
Ngir xam taariixu Senegaal, taariixkat yi am nañu ay gongikuwaay yu bari : gongikuwaay yu gimiñ, yooyu nag yu bari lañu waaye soxla nañu ay gëstu yu xóot, ndax dañuy faral di jaxase diggante dëgg ak léeb (mythe). Ak jeexiit yi, ñoom nag bariwuñu te lu tas la, ak gongikuwaay yu mbind yi, ñoom it yu néew lañu, ndax askan yi dëkke woon Senegaal ca jooja jamono xamuñu woon mbind.
Senegaal nag suuf su ñuy gàddaaye génn la ak su ñuy gàddaaye jëm. Aw askanam, diirub ay xarnu, dañoo nekk ci diggante sax ak laxas. Senegaal nag taxawal na ay séqoo yu am solo ak aw askanam ak itam réew yi mu feggool. Daa na jëflante ci wàllug yaxantu ak gox yu sori yi. Loolu lépp nag tax na ba réew mi am aada ju cosaanu. Nguur gi njëkk ci Senegaal ñi ngi ko taxawal ci lu tollook juroom ñaareelu xarnu g.j, man naa am sax mu jiitu loolu. Nguur yooyu nag amuñu woon doole lu dul ci ñaari xarnu yii, bu fukk ak ñatt ak bu fukk ak ñeent, maanaam ci jamonoy imbraatóor yu ñuul yi (yu nit ku ñuul yi), gu Gana, Mali ak Songaay. Nguur yii ci ron kiliftéefug imraatóor yii lañu nekkoon.
Ci xarnub fukk ak ñeent Jolof soppiku na di nguur gu mag gu am ay sañ-sañ yu yaatu, teg loxo ci ay wàll yu mag ci nguur yooyu. Ci xarnub fukk ak juroom ak bu fukk ak juroom benn, yenn nguur-nguuraan yi tàmbali woon nanoo daggu ci Jolof ndànk-ndànk, ci noonu Jolof mujj di nguur gu yamamaay niki yeneen nguur yi rekk. Nguur gu ci nekk ab buur a ko daan jiite, ab jataay (conseil) moo ko daa jox sañ-sañam, jataay boobu moom lañu dénkoon muy fuglu ay saxalam aki ndigalam , ay foŋsaneer daa nañu dimbale buur bi, di def liggéey yi aju ci saytu alal ji, wattu kaaraange gi, taxawal yoon, ñenn ci ñoom it daa nañu dooni kaŋ (gouverneur) ñeel lenn ci diiwaan yi.