Ilé-Ifẹ̀

Ifẹ̀ (Yorùbá: Ifẹ̀, tabi Ilé-Ifẹ̀) jẹ́ orírun gbogbo ọmọ Oòduà ní ilẹ̀ Yorùbá ní orílẹ̀-èdè Nàìjíríà. Ilé-Ifẹ̀ wà ní Ìpínlẹ̀ Ọ̀ṣun.^[2] Ifẹ̀ sí ìlú Ìpínlẹ̀ Èkó je kilomita igba o le mejidinlogun (218) ^[3] tí àwọn tí wọ́n jẹ́ olùgbé ibẹ̀ lápapọ̀ jẹ́ 509,813 níye. Gẹ́gẹ́ bí ìtàn ṣe sọ, Ilé-Ifẹ̀ ni wọ́n dá sílẹ̀ pẹ̀lú àṣẹ Olódùmarè nígbà tí ó pàṣẹ fún Ọbàtálá kí ó wá láti dá ayé kí ilẹ̀ sì bẹ̀rẹ̀ sí ṇ́ fẹ̀ láti ibẹ̀ lọ káàkiri àgbáyé; ìdí nìyí tí wọ́n fi ń pe Ilé-Ifẹ̀ ní Ifẹ̀ Oòyè, ibi ojúmọ́ ti ń mọ́ wáyé. Àmọ́, Ifẹ̀ yí ni Ọbàtálá pàdánù rẹ̀ sọ́wó Odùduwà Atẹ̀wọ̀nrọ̀, èyí ni ó fàá tí fàá ká ja ṣe wà láàrín àwọn méjèèjì.^[4] Odùduwà ni ó bẹ̀rẹ̀ ìjọba ní Ifẹ̀, ní èyí tí àwọn ọmọ rẹ̀ gbogbo náà sì di adarí àti olórí ìlú ní ẹlẹ́ka-ò-jẹ̀ka ibi tí wọ́n tẹ̀dó sí káàkiri orílẹ̀ Yorùbá lóní.^[5] Gẹ́gẹ́ bí a ti kàá nínú ìtàn, Ọọ̀ni àkọ́kọ́ tí yóò kọ́kọ́ jẹ ní Ifẹ̀ ni ó jẹ́ ọmọ bíbí inú Odùduwà tí ó jẹ́ ọ̀kànlélógójì òrìṣà fúnra rẹ̀, nígbà tí Ọọ̀ni tí ó wà níbẹ̀ lọ́wọ́ lọ́wọ́ báyí jẹ́ Ọọ̀ni Adéyẹyè Ẹnìtàn Ògúnwùsì Ọ̀jájá Kejì(II) tí wọ́n jẹ ní ọdún 2015. Bákan náà ni Ilé-Ifẹ̀ ní ọ̀kànlélúgba òrìṣà tí wọ́n ma ń bọ ní ọjọ́ kọ̀ọ̀kan yípo ọdún.^{[6] [7]}

Ilé-Ifẹ̀ Ifè Oòyè
Fọ́nrán àwòrán èdè Ilé-Ifẹ̀
Ilé-Ifẹ̀
Coordinates: 7°28′N 4°34′E
Country	Nigeria
State	Ìpínlẹ̀ Ọ̀ṣun
Government
• Ọọ̀ni	Ọ̀jájá II
• LGA Chairman, Ife Central	Ọ́ládosù Olúbísí
• LGA Chairman, Ife North	Lánre Ògúnyímiká
• LGA Chairman, Ife South	Timothy Fáyẹmí
• LGA Chairman, Ife East	Tajudeen Lawal
Area
• Total	1,791 km2 (692 sq mi)
Population  (2006)[1]
• Total	509,035
• Density	280/km2 (740/sq mi)
Climate	Aw

Ifẹ̀

Àpapọ̀ iye oníbùgbé
~ 755,260
Regions with significant populations
Ìpínlẹ̀ Ọ̀ṣun - 755,260 (2011)  · Ife Central: 196,220  · Ife East: 221,340  · Ife South: 157,830  · Ife North: 179,870

Ilé-Ifè ìlú ńlá tí òkìkí rẹ̀ kàn jákè-jádò àgbáyé fún àwọn Iṣẹ́ ọnà wọn bíi ère orí Odùduwà àti àwọn ohun ọnà míràn tí wọ́n lààmì-laaka ní ǹkan bí ọdún 1200 àti 1400 A.D sẹ́yìn.^[7]

Orin ìwúrí é-Ifẹ̀

1. Ilé Ifẹ̀, Ifẹ̀ẹ tèmi
2. Ilé Ifẹ̀, ìlú àwọn akọni
3. Ibùgbé àwọn ènìyàn jàǹkàn
4. Ibi ìfiṣolẹ̀ oríi Yoòbá
5. Àbí bẹ́ẹ̀ kọ́, bí mo purọ́, ẹ sọ́ 5
6. Ibẹ̀ nilé Àdìmúlà Ọọ̀ni Ifẹ̀
7. Àjàláyé Ọlọ́fin Oòduà
8. Ọ̀rànmíyàn ọba aláyé lu jára
9. Mọrẹ̀mi òǹgbà tíí gbará àdúgbò
10. Ẹ̀là Ìwòrì, ikọ̀ àjàlọ́run 10
11. Òrìṣà bàmùtàtà bàmùtata tá a fi rọ́mọ ẹ̀dá padà
12. Ilé Ifẹ̀, ìlú àwọn olùdá ayé
13. Ifẹ̀, ìlụ́ àwọn àtọ̀runbọ̀
14. Ifẹ̀ ni wọ́n gbé gbolúbi dúdú, funfun
15. Ìyín lèèyàn òòṣà pàápàá forí rìn dé 15
16. Njẹ́ ìwọ Ifẹ̀ oòyè dabọ̀, olórí ayé gbogbo
17. Mo rántí bíyàà mi àgbà ṣe mọ́-ọn ń fi ọ́ kọrin
18. Létí odò ẹ̀sìnmìrìn
19. N kò rí ọ rí ká sọ pàtó
20. Ṣùgbọ́n mo ríyà tó o jẹ lóríi wa 20
21. Ojúù mi kò ṣàìtéjẹ̀ẹ̀ rẹ
22. Ẹ̀jẹ̀ tó o ta sílẹ̀ fún wa
23. Ẹ̀jẹ̀ tó tọwọ́ ìyà wá
24. Ìyà tó tọwọ́ ìṣẹ́ wá
25. Ìṣẹ́ tó tọwọ́ ẹ̀gbin rọ̀ọ́lẹ̀ 25
26. Nígbà tọ́mọ tá a bí dé
27. Wáá fọwọ́ ọrọ̀ júweelée baba ẹ̀
28. Tí funfun dé wáá kó ọ lẹ́rú
29. Tó kó ẹ tọmọ tòòṣà
30. Ọ̀gọ̀rọ̀ òòṣàa wa la fi ṣàfẹ́ẹ̀rí 30
31. Tá a firúnmọlẹ̀ ṣàwátì
32. Òsùpá Ìjió ti lọ tèfètèfè
33. Ilé-Ifẹ̀, ǹjẹ́ sọ fún mi, Ifẹ̀ oòyè dabọ̀
34. Ṣ̣éwọ náà làwọn alára bátabàta ṣe báyìí ṣe?
35. Tí wọ́n dójú tì ọ́, tí wọ́n kẹ́gbin bá
36. ọ láa 35
37. Ǹjẹ́ kí la ó ti sọ̀rọ̀ọ̀ wọn sí, ìwọ Ifẹ̀?
38. Ká sáà fi wọ́n sílẹ̀ máa wòye
39. Ká fọ̀rọ̀ fúnrúnmọlẹ̀
40. Ká fáwọn igbámọlẹ̀ lọ́rọ̀ sọ
41. Ká fọ̀rọ̀ ṣẹbọ ká fi ṣètùtù 40
42. Kóhun rere tún lè padà sílé ifẹ̀
43. Ení bá ní kẹ́bọ má dà
44. Kó máa bẹ́bọ lọ réré ayé.