Bí-kok

Bí-kok (米國 ia̍h-sī 美國), choân-miâ A-bí-lī-ka Ha̍p-chiòng-kok (亞米利加合眾國^[1], Eng-gí: United States of America, "Tī Bí-chiu ê Liân-ha̍p Chu-kok"), mā thang kiò chò A-be̍k-lī-ka (亞墨利加), Bí-lī-kian (美利堅) ia̍h Hoe-kî (花旗^[2]), sī tī Pak Bí-chiu, Thài-pêng-iûⁿ ê 1 ê liân-pang kiōng-hô-kok. I ê niá-thó· tùi tang-pō͘ ê Tāi-se-iûⁿ hái-hoāⁿ kàu kah se-pō͘ ê Thài-pêng-iûⁿ. Pak-pêng ê lio̍k-tē piⁿ-kài kap Canada sio-liâm; lâm-pêng kap México sio-óa. Tī sai-pêng hái-siōng hām Lō͘-se-a sio-tú. Lēng-gōa koh ū hái-gōa ê niá-thó͘, pau-koat Puerto Rico, Midway Khoân-chiau, Guam. Bí-kok ū 50 ê chiu; tī liân-pang chè-tō͘ hā, in bó͘-chióng thêng-tō͘ ū ka-kī tē-hng ê chū-tī-koân.

A-bí-lī-ka Ha̍p-chiòng-kok United States of America
kok-kî kok-hui
Chu-kù: In God We Trust (Koaⁿ-hong, Eng-bûn) "Lán Sìn Siōng-tè" E Pluribus Unum (Thôan-thóng, Latin-gí) "Iû chiòng-to kàu chi̍t ê"
Kok-koa:  The Star-Spangled Banner "Seng-tiâu-kî" Kok-ka chìn-hêng-khek: The Stars and Stripes Forever "Éng-oán ê Seng-tiâu-kî"
Siú-to͘	Washington, D.C.
Siāng-tōa siâⁿ-chhī	New York Chhī
Koaⁿ-hong gí-giân	Bô tē-kok kap
Sêng-jīn ê kok-ka gí-giân	Eng-gí
Sêng-jīn ê tē-hng gí-giân	Se-pan-gâ-gí, Hawaii-gí
Chèng-hú	Liân-pang, chóng-thóng-chè, Li̍p-hiàn-chè kiōng-hô-kok
• chóng-thóng	Donald Trump
• hù-chóng-thóng	J. D. Vance
• Hā-īⁿ Gī-tiúⁿ	Mike Johnson
• Liân-pang Chòe-ko Hoat-īⁿ īⁿ-tiúⁿ	John Roberts
Li̍p-hoat ki-kò͘	Kok-hōe
• Siōng-īⁿ	Siōng-īⁿ
• Hā-īⁿ	Hā-īⁿ
Bīn-chek
• Lóng-chóng	9,833,520 km2 (3,796,740 sq mi) (tē 4 miâ)
• Chúi-he̍k (%)	4.66
Jîn-kháu
• 2021 nî kó͘-kè	331,893,745
• 2020 nî phó͘-cha	331,449,281 (tē 3 miâ)
• Bi̍t-tō͘	87/km2 (225.3/sq mi) (tē 146 miâ)
GDP (PPP)	2021 nî kó͘-kè
• Lóng-chóng	$22.940 bān-ek (tē 2 miâ)
• Pêng-kin	$69,375 (tē 8 miâ)
GDP (bêng-gī)	2021 nî kó͘-kè
• Lóng-chóng	$22.940 bān-ek (tē 1 miâ)
• Pêng-kin	$69,375 (tē 5 miâ)
Gini (2020 nî)	48.5 ko
HDI (2019 nî)	0.926 chin ko · tē 17 miâ
Hoè-pè	Bí-kim ($) (USD)
Sî-khu	UTC−4 ~ −12, +10, +11
• Hā-sî-kan (DST)	UTC−4 ~ −10
Sî-kan keh-sek	mm/dd/yyyy
Siong-iōng tiān-goân	110–120 V, 60 Hz
Khui-chhia hong-hiòng	iū
tiān-oē khu-hō	+1
ISO 3166 tāi-hō	US
Siōng-téng domain	.us

Tē-lí

Siông-sè chhiáⁿ khoàⁿ: Bí-kok ê tē-lí

Chiap tī Ka-ná-tah ê Iân-hái-tē (The Maritimes), sī Sin Eng-lân ê pak-pō͘, lāi-bīn hâm Maine, New Hampshire, kap Vermont; in hiòng lâm sī kang-gia̍p hoat-ta̍t ê lâm-pō͘ Sin Eng-lân, pau-koat Massachusetts, Connecticut kap Rhode Island.^[3]

Sin Eng-lân ê soaⁿ-tē thang kòe New Jersey ê pak-pō͘, thòng ji̍p Pennsylvania ê tang-pō͘. Chit tè koân-tē hō chò Reading Prong, ū Hudson Kang tùi tang-tiong chhiat khui keng-kòe.^[4]

Le̍k-sú

Siông-sè chhiáⁿ khoàⁿ: Bí-kok ê le̍k-sú

Siōng-bô tī 15,000 nî í-chêng, siōng chá ê chū-bîn chio̍h keng-kòe Siberia lâi kàu Pak Bí-chiu. Pí-lūn kî-tiong chi̍t kûn sī Mississippi bûn-hòa, ùi lông-gia̍p, kiàn-tio̍k, kok-ka-hòa ê siā-hōe lóng ū it-tēng ê hoat-tián.

Ha̍k-kài tùi hiān-chāi sio̍k Bí-kok chia só͘-chāi tī Au-chiu-lâng lâi kàu chìn-chêng ê jîn-kháu bô chheng-chhó ê sò͘-jī, chóng-sī ē-tàng thui-chhek tai-khài 200 bān kàu 1000 bān chó͘-iū. Chāi-tē bûn-bêng ê seng-gōa hong-sek kok-tē bô kâng; hit-chūn, chhin-chhiūⁿ khiā tī kin-á-ji̍t Ohio kap Illinois tē-hng ê Hopewell lâng, chin gâu chè-chō kim-sio̍k-khì, sī lông-gia̍p-sek ê siā-hōe; Nā chhiūⁿ Mississippi kap Missouri ê Cahokia lâng, sī khah chū-jiân seng-oa̍h ê siā-hōe^[5].

Jîn-kháu

Siông-sè chhiáⁿ khoàⁿ: Bí-kok ê jîn-kháu

Chiàu Bí-kok Phó͘-cha Kio̍k ê ko͘-sǹg, thong Bí-kok ê jîn-kháu tī 2017 nî 7 goe̍h sî ū 325,719,178 as of July 1, 2017, pêng-kin lâi sǹg ta̍k kang ke 6,646 lâng.^[6]

Chèng-hú kap chèng-tī

Chèng-tī hun-khu

Siông-sè chhiáⁿ khoàⁿ: Bí-kok ê chiu

Bí-kok ê Chòe-ko Hoat-īⁿ tī 1999 nî Alden v. Maine àn-kiāⁿ ê châi-phòaⁿ tang-tiong, chí chhut Bí-kok Hiàn-hoat sī kā Bí-kok ê chú-iàu chú-khoân ê tiòng-iàu chi̍t pō͘-hūn lâu hō͘ koh chiu (state), lâi pó-chûn koh chiu ê chú-khoân tē-ūi. Chi̍t khoán hêng-sek thang chheng chò sī "siang-têng chú-khoân-sèng" (dual sovereignty).^[7]