Ko-lê-jī
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Ko-lê-jī (高麗字)[1], tī Lâm-Hân kiò Hangeul (한글), tī Pak-tiâu-sián kiò Chosŏn'gŭl (조선글, 朝鮮글) , chá-sî kiò-chò gān-bûn (諺文, 언문), sī hiān-tāi Tiâu-sián-gí (Hân-kok-gí) thong-ēng sī su-siá hong-sek, sī tùi 15 sè-kí Tiâu-sián Ông-tiâu ê Sè-chong Tāi-ông kong-pò͘ ê Hùn-bîn Chèng-im hoat-tián kàu taⁿ.
Le̍k-sú
Ko-lê-jī ê thui-kóng-chiá sī Sè-chong Tāi-ông, Tiâu-sián Ông-tiâu ê tē-4 tāi kun-chú. Chi̍p-hiân-tiān (集賢殿), kap Sè-chong chò-hóe gián-kiù ê chi̍t pan ha̍k-chiá, sī it-poaⁿ jīn-ûi thâu chi̍t phoe khai-hoat kiam kái-liông Ko-lê-jī ê lâng.
Khai-hoat kè-ōe sī 1443 nî 12 goe̍h té he̍k-chiá 1444 nî 1 goe̍h sî goân-sêng--ê. 1446 nî ê sî-chūn, in chhut-pán Hùn-bîn Chèng-im (訓民正音) lâi kài-siāu chit thò bûn-jī. Tong-nî iáu ū chi̍t pún Hùn-bîn Chèng-im Kái-lē, î-it ê chho͘-pán chheh-pún sī 1940 nî chiah hō͘ ha̍k-chiá Jeon Hyeongpil hoat-kiàn--ê; lōe-iông sī tùi jī-bó siat-kè ê ké-soeh.
Remove ads
Jī-bó lia̍t-toaⁿ
Hangeul ê "jī-bó" tī Tiâu-sián-gí tha̍k chò "jamo". Chia-ê jī-bó ē-tàng hun:
- 14-ê chú-im (자음/子音 jaeum)
- 5-ê siang chú-im (쌍자음/雙子音 ssang jaeum)
- 10-ê bó-im (모음/母音 moeum)
- 11-ê siang bó-im (쌍모음/雙母音 ssang moeum)
Leng-goā koh ū:
- 11-ê hok chú-im (복자음/複子音 bok jaeum)
Remove ads
Jī-bó ê cho͘-ha̍p
Chi̍t-ê im-chiat sī 2-ê í-siōng ê jī-bó lâi cho͘-siaⁿ, ū-ê sī chú-im + bó-im; ū-ê sī chú-im + bó-im + chú-im.
Tī im-chiat thâu ê chú-im jī-bó kiò "chho͘-siaⁿ" (thâu siaⁿ); tiong-ng ê bó-im kiò "tiong-siaⁿ"; im-chiat boé ê chú-im kiò "chiong-siaⁿ" (boé siaⁿ).
Chho͘-siaⁿ chham tiong-siaⁿ tī siá jī sî ê cho͘-ha̍p ū 3-khoán hêng-sek:
|
가 ga | Tiong-siaⁿ tī chiàⁿ-pêng; chhō͘-siaⁿ tī tò-pêng, chia-ê tiong-siaⁿ ū: ㅏ, ㅑ, ㅓ, ㅕ, ㅣ, ㅐ, ㅒ, ㅔ, ㅖ. | |||||
|
고 go | Chhō͘-siaⁿ tī téng-bīn; tiong-siaⁿ tī ē-kha, chia-ê tiong-siaⁿ ū: ㅗ, ㅛ, ㅜ, ㅠ, ㅡ. | |||||
|
과 gwa | Chho͘-siaⁿ tī téng-tò-kak; tiong-siaⁿ tī ē-kha kap chiàⁿ-pêng, chia-ê tiong-siaⁿ ū: ㅘ, ㅙ, ㅚ, ㅝ, ㅞ, ㅟ, ㅢ. |
Lēng-goā chiong-siaⁿ it-lu̍t khèng siāng ē-kha:
ㄴㅅㅅㄱ
|
|
| ||||||||||||
간 gan |
곤 gon |
관 gwan |
Choán-siá hē-thóng
Siông-sè chhiáⁿ khoàⁿ: Hân-kok-gí Lô-má-jī
- Kok-gí Lô-má-jī Piáu-kì-hoat
- McCune–Reischauer
- Yale Lô-má-hoà
- ISO/TR 11941
- Kontsevich hē-thóng (Kyril jī)
Chham-khó
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads