سال جهانی ژئوفیزیک
From Wikipedia, the free encyclopedia
سال جهانی ژئوفیزیک (فرانسوی: Année géophysique internationale؛ انگلیسی: International Geophysical Year) یک پروژهٔ علمی بینالمللی بود که از ۱ ژوئیهٔ ۱۹۵۷ تا ۳۱ دسامبر ۱۹۵۸ ادامه داشت. این پروژه نشانگر پایان یک دورهٔ طولانی در خلال جنگ سرد بود که در آن تبادل علمی میان جهان غرب و جهان شرق بهطور جدی قطع شده بود. اگرچه سرزمین اصلی جمهوری خلق چین، بهعنوان یک استثناء قابل اشاره، به حضور جمهوری چین (تایوان) در این پروژه معترض بود، اما در مجموع شصت و هفت کشور در پروژههای سال جهانی ژئوفیزیک شرکت کردند. شرق و غرب توافق کردند که مارسل نیکولت بلژیکی را بهعنوان دبیر کل سازمان بینالمللی مربوطه نامزد کنند.[1][2]
این پروژه دربرگیرندهٔ یازده عمل از علوم زمین بود: شفق قطبی، هواتاب، پرتو کیهانی، میدان مغناطیسی زمین، گرانش، فیزیک یونوسفر، اندازهگیری طول جغرافیایی و عرض جغرافیایی (نقشهبرداری دقیق)، هواشناسی، اقیانوسنگاری، لرزهشناسی و فعالیتهای خورشیدی.[2] زمانبندی سال جهانی ژئوفیزیک بهطور ویژه در تناسب با مطالعهٔ برخی از این پدیدهها تنظیم شدهبود؛ چرا که این بازهٔ زمانی، اوج چرخه خورشیدی ۱۹ را پوشش میداد.
هم اتحاد شوروی و هم ایالات متحده، بهمناسبت این رویداد ماهوارههایی مصنوعی را به فضا پرتاب کردند؛ اسپوتنیک-۱ شوروی، که در ۴ اکتبر ۱۹۵۷ پرتاب شد، نخستین ماهوارهٔ مصنوعی موفق جهان بود.[3] سایر دستاوردهای قابل توجه سال جهانی ژئوفیزیک شامل اکتشاف کمربند وان آلن توسط اکسپلورر ۱ و توصیف خطالرأسهای زیردریایی میاناقیانوسی میشد که تأییدی مهم برای زمینساخت صفحهای محسوب میشد.[4][5][6]