Энергияның кадагалаттынарының хоойлузу
From Wikipedia, the free encyclopedia
Энергияның кадагалаттынарының хоойлузу — дуржулга кырында ылап бадыткаттынган бойдустуң үндезин хоойлузу. Ооң утказы болза, бир муңгаш система иштинде ооң кезектериниң ажылының энергиязы үе эртерге-даа кадагалаттынып артары.
Энергияның хевирлери: | ||
---|---|---|
Механиктиг | Потенциалдыг Кинетиктиг | |
‹♦› | Иштики | |
Электросорунзалыг | Электрилиг Сорунзалыг | |
Химиктиг | ||
Ядролуг | ||
Гравитацялыг | ||
Вакуумнуң | ||
Гипотетиктиг: | ||
Караңгы | ||
Улай көр.: Энергияның кадагалаттынарының хоойлузу |
Нётерниң теоремазының аайы-биле энергияның кадагалаттынарының хоойлузу физиканың хоойлуларының үеден хамаарышпазының түңнели болуп турар. Бо талазы-биле энергияның кадагалаттынарының хоойлузу универсалдыг болуп турар, тодаргайлаарга, аңгы-аңгы бойдустуг системаларның кайызынга-даа хамааржыр болуп турар.
Физиканың аңгы-аңгы адырларында төөгүлүг чылдагааннар-биле энергияның кадагалаттынарының хоойлузу бот-боттарындан хамаарылга чок илереттинип турганы-биле энергияның аңгы-аңгы хевирлери кииртинген. Энергия бир хевиринден өске хевиринче шилчип болур, ынчалза-даа системаның энергияларының хевирлериниң түңү болур долу энергиязы кадагалаттынып артар. Ынчалза-даа энеригяны кандыг-бир хевирлерге шөлээн аңгылаар болганда, шак ындыг оскелерден хамаарышпас аңгылаашкын долузу-биле болдунмас болур.
Энергияның хевир бүрүзүнге кадагалаттынарының хоойлузу универсал формулировкадан ылгалдыг бооп болур. Чижээлээрге, классиктиг механикада механиктиг энергияның кадагалаттынарының хоойлузу илереттинген, термодинамикада — термодинамиканың бирги эгези, а электродинамикада — Пойтинг теоремазы.