Иранда Ислам революцияһы
From Wikipedia, the free encyclopedia
Ислам революцияһы (фарс. انقلاب اسلامی — Enghelâb-e eslâmi), Иран революцияһы, 1979 йылғы революция — Ирандағы ваҡиғалар сылбыры, һөҙөмтәлә шаһ Мөхәммәт Риза Пәхләүи эмиграцияға китә, монархия бөтөрөлә һәм аятолла Хөмәйни етәкселегендә яңы хакимиәт урынлаштырыла.
Ислам революцияһы | |
фарс. انقلاب اسلامی | |
Урыны | |
---|---|
Дата |
1978 йылдың 7 ғинуарынан 1979 йылдың 11 февраленә тиклем |
Сәбәптәре |
Иран халҡының шаһ Мөхәммәт Реза Пәхләүи хакимлығы сәйәсәте менән ҡәнәғәт булмауы, |
Төп маҡсаттары |
Иранда монархияның, атап әйткәндә, Пәхләүи династияһының ҡолатылыуы, |
Һөҙөмтәләре |
Монархияны һәм Пәхләүи династияһын ҡолатыу, |
Ойоштороусылары |
Ислам революцияһы советы |
Хәрәкәт итеүсе көстәр |
Иран граждандары, шаһ хакимлығына ризаһыҙлыҡ белдереүселәр, шиғый исламсылар |
Ҡатнашыусылар |
бер нисә миллион |
Ҡаршы тороусылар |
Шаханшаһ Иран дәүләте |
Һәләк булыусылар |
2781 |
Яра алғандар |
тиҫтәләрсә мең |
Иранда Ислам революцияһы Викимилектә | |
Ислам революцияһы | |
|
Иранда революция башланыу датаһы тип 1978 йылдың 8 ғинуары һанала, ул саҡта Ҡомда хөкүмәткә ҡаршы беренсе эре демонстрация нигеҙһеҙ аяуһыҙлыҡ менән баҫтырыла. 1978 йыл дауамында Ирандың төрлө ҡалаларында ислам руханиҙары вәкилдәре демонстрациялар ойоштора, улар ғәскәрҙәр, шул иҫәптән шаһ гвардияһы тарафынан тарҡатыла һәм САВАК тарафынан баҫтырыла. Йыл аҙағына революционерҙар иҡтисадты тулыһынса фалиж һуҡҡан сәйәси забастовкалар (забастовкалар) тактикаһына күсә. Власты ҡулында тота алмағас, шаһ власты уртаса оппозиция премьер-министрына тапшыра һәм илдән ҡаса.
1979 йылдың 1 февралендә аятолла Хөмәйни, власты үҙ ҡулына алып, Иранға ҡайта. Яңы Күсеү хөкүмәте тәғәйенләнә. Март айында яңы сәйәси тәртип буйынса референдум үткәрелә, ә 1979 йылдың 1 апрелендә Иран беренсе Ислам Республикаһы тип иғлан ителә.
Ирандағы Ислам революцияһы XX быуаттың төп ваҡиғаларының береһе була һәм бөтә донъя өсөн ҙур тарихи әһәмиәткә эйә була. Углеводородҡа бай Иранда көслө ислам державаһын урынлаштырыу мосолман донъяһында сөнни Сәғүд Ғәрәбстанының формаль булмаған етәкселеген шик аҫтына сығарҙы.