Афганистан
From Wikipedia, the free encyclopedia
Афганистан (Перс افغانستان; пуштугаар Afġānistān), бүхэли албан еһоной нэрэнь Лалын Бүгэдэ Найрамдаха Афган Улас (үгээр хураахад ЛБНАУ), гээшэ Ази түбиин түб, урда зүгтэ хэһэгтэ далайһаа зайдуу оршодог улас гүрэн, 1946 ондо НҮБ-да ороһон 29 сая хүн зонтой бүрин эрхэтэ улас юм.
Лалын Бүгэдэ Найрамдаха Афган Улас дари персээр د افغانستان اسلامي جمهوریت
(Da Afġānistān Islāmī Jomhoriyat) паштунаар جمهوری اسلامی افغانستان (Jomhuri-ye Eslāmi-ye Afġānestān) | ||||
|
||||
Түрын дуулалай нэрэ: паштунаар Millī Surūd → «Төрийн дуулал» |
||||
Ниислэл | Кабул | |||
---|---|---|---|---|
Албан хэлэн | Паштун хэлэн Дари Перс |
|||
Арад түмэн | 42% - Паштун үндэһэтэн 27% - Тажик үндэһэтэн 9% - Хазара яһатан 9% - Узбек үндэһэтэн 4% - Аймак яһатан 10% - бусад арад түмэн |
|||
Түрэ засаг | Лалын түрын шажантай, Юрэнхылэгшын бүгэдэ найрамдаха улас |
|||
- | Юрэнхылэгшэ | Хамид Карзай | ||
- | Дэд юрэнхылэгшэ | Мохаммад Фахим | ||
Уласай хурал | «Уласай зүбэлэл» | |||
- | Дээдэ танхим | «Буурлуудын Хурал» | ||
- | Доодо танхим | «Олон түмэнэй Хурал» | ||
Түүхэ | ||||
- | 1747 он | Дуррани улас үүсэһэн | ||
- | 1919-08-19 | Ехэ Британиһаа тусгаарлаһан | ||
Дэбиcхэр газар | ||||
- | Бүхэлидөө | 647,500 км2 | ||
- | Уһанай процент (%) | 1%< | ||
Хүн зон | ||||
- | Тоосоо (2011) | 73,722,988 (42) | ||
ДНБ (ХАШТ) | 2011 оной тоосоо | |||
- | Бүгэдэ | $30.012 тэрбум[1] | ||
- | Нэгэ хүндэ | $966[1] | ||
ДНБ (Нэрлэһэн) | 2011 оной тоосоо | |||
- | Бүгэдэ | $17.885 тэрбум[1] | ||
- | Нэгэ хүндэ | $575[1] | ||
ОТББЭ (2008) | 29[2] (бага) | |||
ХХИ (2011) | 0.398[3] (муу) (172) | |||
Мүнгэн тэмдэгтэ | [[Афганай афгани]] (AFN) | |||
Сагай бүһэ | +4:30 | |||
Интернет домэйн | .af | |||
Телефоной код | +93 |
Албан еһоной хэлэнүүд — пашту ба дари. Диилэнхи шажан — лалын шажан. 34 можодо (ولایت, вилаят) хубаагдана. Ниислэл хото — Кабул. Түрын тэригүүн — юрэнхылэгшэ.
Афганистан хадаа уулархаг орон мүн. Зүүн-хойто зүгһөө баруун-урда зүг хүрэтэр Гиндукуш уула (Афганистан соо 6729 м үндэрые хүрэнэ) үргэлжэлнэ, хойто ба урда зүгтэнь — тэгшэ ба хадалиг газар. Хуурай, түби газарай уларилтай. Тэгшэ газарта 1 һарын дундажа температура 0-һээ 8 градус хүрэтэр найгалзаад, үндэр уулада -20°C хүрэнэ. Зундаа 7 һарын дундажа температура тус тусда 24-һөө 32°C, 0-һээ 10°C хүрэнэ. Жэлдээ 200-400 мм шииг нойтотой, уулын газартань 800 мм бороотой. Гол мүрэнүүд - Амударья, Мургаб, Герируд, Гильменд, Кабул. Сүлэй ба хахад-сүлэй ургамал диилэнэ.