Түрын эрьелтэ
From Wikipedia, the free encyclopedia
Түрын эрьелтэ (Франци: coup d’état [ˌkuː deɪˈtɑː]) — улас түрэдэ эрхэ мэдэлэй хубилалта юм. Түрын эрьелтэ үндэһэн хуули болон эрхэ зүйн нормодо зүршэжэ[1], юрэдөө засаглалай түбүүдые хүсөөр эзэмдэжэ, түрын тэригүүн ба бусад хүтэлбэрилэгшэдые зайлуулаад (алалга гү, али тушаалгын аргаар) үргэлжэнэ[2].
Этимологиин ёһоор, «эрьелтэ» болон хубисхал тон адли байна: латаар revolutio, Орос: революция — эрьелгэ, эрьюулгэ[3]. Тиибэшье һаа, улас түрын түүхэдэ «хубисхал» гэбэл томо хэмжээнэй, удаан үргэлжэдэг үйлэ ябаса («ямар нэгэ байгаалиин, ниигэмэй гү, али танин мэдэхын үзэгдэлэй дэбжэлтэнь болоһон гүн шанарай хубилалта»[3]) аад, «түрын эрьелтэ» гээшэ алибаа хэмжээнэй эрхэ мэдэлэй шэлжэлгын үйлэ хэрэг юм.
Түрын эрьелтын тусхай түрэлнүүд:
- Сэрэгэй эрьелтэ
- Путч