آل افراسیاب
دودمانی در آسیای میانه / From Wikipedia, the free encyclopedia
آل افراسیاب یا قرهخانیان که با نام ایلکخانیان نیز شناخته میشوند،[6] دودمانی ترکنژاد[7][8][9] بودند که از ۸۴۰ م تا ۱۲۱۱ م میلادی بر بخشهایی از آسیای میانه، از جمله ناحیهٔ اَسپیجاب و نواحی شمالی و جنوبی کوههای تیان شان[10] حکمرانی میکردند.
آل افراسیاب | |||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
۳۹۵ ه.ق (۸۴۰ م)–۳۹۵ ه.ق (۱۲۱۲ م) | |||||||||||||||||
افراسیابیها، در سال ۱۰۰۰ م. | |||||||||||||||||
وضعیت | خانات | ||||||||||||||||
پایتخت | |||||||||||||||||
زبان(های) رایج |
| ||||||||||||||||
دین(ها) |
| ||||||||||||||||
حکومت | پادشاهی (حکومت دونفره) | ||||||||||||||||
خاقان | |||||||||||||||||
• (۲۲۶–۲۸۰ ه.ق)، (۸۹۳–۸۴۰ م) (اولین) | بیگله کول قادرخان | ||||||||||||||||
• (۶۰۱–۶۰۹ ه.ق)، (۱۲۱۲–۱۲۰۴ م) (آخرین) | عثمان الغ سلطان | ||||||||||||||||
حاجب (صدراعظم) | |||||||||||||||||
• قرن ۱۱ میلادی | یوسف بلاساغونی | ||||||||||||||||
تاریخ | |||||||||||||||||
• بنیانگذاری | ۳۹۵ ه.ق (۸۴۰ م) | ||||||||||||||||
• فروپاشی | ۳۹۵ ه.ق (۱۲۱۲ م) | ||||||||||||||||
|
ایرانیان بنا به برخی افسانههای قدیمی این قوم را به نوادگان افراسیاب (ارباب توران زمین) نسبت میدادهاند و نام آل افراسیاب اکثراً توسط ایرانیان استفاده میشده.[11] برخی شرق شناسان نام آل افراسیاب را به سبب جد بزرگ بنیانگذاران آنها به نام آلپ ار تونقا (یکی از خاقانهای اولیه و قدرتمند این قوم) که لقب یا کنیه اش افراسیاب بوده بر این قوم گذاشتهاند.[12]
آنها را با نام، قراخانیان یا قرهخانیان نیز میشناسند. شرقشناسان اروپایی، آنان را از آن جهت به این نام خواندهاند که بیشتر در بخشی از لقب آنها واژهٔ قره یا قرا به معنی «سیاه» وجود داشته که در جامعه آن زمان به معنی بزرگ و نیرومند تلقی میشدهاست، و مسلمانان و اعراب، آنان را با نام ایلکخانیان میشناختند.
ورود افراسیابیها به سیاست منطقه منجر به آن شد که چیرگی سیاسی ایرانیها در فرارود (ماوراءالنهر) از دست رفته و جای خود را به چیرگی قبایل ترک تبار بدهد و نفوذ سیاسی ایران نیز در فرارود در تنگنا قرار گیرد.[13]اما رفته رفته فرهنگ و رسوم ایران با عادات و رسوم قبیله ای ترکان ادغام گردید و حتی بعدها سبب اعتلای فرهنگ ایرانی ـ اسلامی در آن دورهٔ آشوب شد.[14]