حجاج بن یوسف
سردار و حاکم اموی / From Wikipedia, the free encyclopedia
ابومحمد حَجّاج بن یوسف بن حَکَم بن ابی عقیل ثَقَفی (طائف ۶۶۱ – واسط ۷۱۴ (۴۰–۹۵ هجری)), که به اختصار به حجاج بن یوسف شناخته میشود[1]یکی از مشهورترین حاکمانی بود که به خلافت اموی خدمت میکرد. او خدمتش را با خدمتگزاری به خلیفه عبدالملک (حک. ۶۸۵–۷۰۵) آغاز کرد، و پس از چندی به ریاست شرطههای خلیفه، حاکم حجاز (عربستان غربی) در ۶۹۲–۶۹۴ و نماینده تامالاختیار خلیفه بر سراسر عراق و نواحی شرقی خلافت در ۶۹۴ برگزیده شد. حجاج جایگاه خود را در زمان جانشین و پسر عبدالملک یعنی ولید یکم (حک. ۷۰۵–۷۱۵) حفظ کرد و تا هنگام مرگش در سال ۷۱۴ توانست نقشی مهم و اثرگذار بر تصمیمگیریهای خلیفه داشته باشد.
حَجّاج ابن یوسف ثَقَفی | |
---|---|
حاکم اموی حجاز | |
دوره مسئولیت ۶۹۲–۶۹۴ میلادی | |
پادشاه | عبدالملک (حک. ۶۸۵–۷۰۵) |
پس از | طارق بن عمرو |
پیش از | یحیی بن الحکم |
حاکم اموی عراق | |
دوره مسئولیت ۶۹۴–۷۱۴ میلادی | |
پادشاه | عبدالملک (حک. ۶۸۵–۷۰۵) ولید بن عبدالملک (حک. ۷۰۵–۷۱۵) |
پس از | بشر بن مروان |
پیش از | یزید بن ابی کبشه |
اطلاعات شخصی | |
زاده | ۶۶۱ میلادی، ۴۰ ه.ق طائف، حجاز، خلافت اموی (امروزه عربستان سعودی) |
درگذشته | ۷۱۴ میلادی، ۹۵ ه. ق(۵۳ سالگی) واسط، عراق، خلافت اموی |
روابط | محمد بن یوسف ثقفی (برادر) |
فرزندان |
|
والدین | یوسف بن الحکم ثقفی (پدر) فارعه بنت همام بن عروه بن مسعود ثقفی (مادر) |
قبیله | بنی ثقیف |
حجاج به عنوان حاکم عراق و شرق دست به اصلاحاتی مهم زد. او از شخصیتهای مهم در روند شکلگیری قرآن محسوب میشود، هر چند در مورد میزان تغییراتی که او بر قرآن اعمال کرد، میان پژوهشگران اختلافنظر وجود دارد.[2] او شروع به ضرب کردن درهم نقره با شمایل و طراحی تماماً مذهبی و اسلامی بهجای سکههای سنتی رایج پیش از اسلامی ساسانی نمود، زبان دیوان (دیوانسالاری) در عراق از فارسی به عربی تغییر داد و یک نسخه یکدست از قرآن معرفی کرد. او برای احیای کشاورزی و افزایش درآمد مالیاتی، نوکیشان مسلمان غیر عرب را از پادگان شهرهای کوفه و بصره اخراج و به مناطق روستایی که متعلق به آن بودند بازگرداند و از آنان جزیه گرفت که اسما مخصوص اتباع غیرمسلمان بود و بر پروژههای حفر کانالهای گسترده نظارت کرد. حجاج در سال ۷۰۱، با تجدید نیرو از سوریه توانست شورش عبدالرحمن بن أشعث که از اشراف عرب کوفه بود و سربازان عرب، نوکیشان مسلمان و سران مذهبی عراق در شمار یارانش بودند را شکست دهد. در نتیجه، حجاج برای افزایش تسلط و کنترل خود بر منطقه، شهر واسط را پایهگذاری کرد تا نیروهای وفادار سوری اش که پس از آن برای اجرای حکومت خود به آنها تکیه کرد را در آنجا اسکان دهد.
حجاج دولتمردی بسیار توانا و با استعداد ولی ظالم، خشن و بسیار سختگیر بود. او که همواره به دل هم عصران خود ترس میانداخت، تبدیل به شخصیتی عمیقاً بحثبرانگیز و موضوع دشمنی زیاد در میان نویسندگان بعدی طرفدار عباسیان شد که آزار و اذیت و اعدامهای دسته جمعی را به او نسبت دادند.