دیانای
مولکولی که اطلاعات ژنتیکی را حمل میکند / From Wikipedia, the free encyclopedia
دئوکسیریبونوکلئیک اسید (به انگلیسی: Deoxyribonucleic acid) به اختصار دیاِناِی[1] (DNA) گونهای اسید نوکلئیک است که دارای دستورالعملهای ژنتیکی است که برای کارکرد و توسعهٔ زیستی جانداران و ویروسها مورد استفاده قرار میگیرد. نقش اصلی مولکول دیانای ذخیرهسازی طولانی مدت اطلاعات ژنتیکی و دستوری است. آزمایشهایی مانند آزمایش گریفیت و آزمایش ایوری آزمایشهایی انقلابی و سرآغازی در شناسایی و مطالعهٔ دیانای بهعنوان ژنوم بودند. تا پیش از سال ۱۹۴۴ و انتشار نتایج آزمایش ایوری اینکه کدام یک از ترکیبهای آلی درون سلول، مادهٔ وراثتی است مشخص نبود (هر چند بسیاری از دانشمندان پروتئینها را عامل انتقال صفات میدانستند). تا اینکه ایوری ثابت کرد نوکلئیک اسیدها عامل فرایند انتقال صفات هستند. سپس دانشمندان دیگری روی کار آمدند و هر کدام، بخشی از اطلاعات ما راجع به این مولکول را کشف کردند. روزالیند فرانکلین و موریس ویلکینز با تهیهٔ تصاویری از مولکول دیانای با استفاده از پراش پرتوی ایکس (X) توانستند به ابعاد مولکول و نتایج ارزشمندی راجعبه دیانای دست یابند، از جمله اینکه مولکول دیانای بیش از یک رشته و حالت مارپیچ دارد.
دیانای مولکولی است که دستورهای ژنتیکی مورد استفاده در توسعه و عملکرد همه جانداران شناختهشده و بسیاری از ویروسها را کدگذاری میکند. دیانای پلیمری است که مونومر آن نوکلئوتیدها هستند و بخشی از این مولکولها مونومر دیانای را تشکیل میدهند؛ یک نوکلئوتید شامل یک گروه فسفات و یک کربوهیدرات پنجکربنه (دئوکسیریبوز) و یک باز آلی است بهطوری که گروه فسفات و باز آلی با پیوند کووالانسی به دو سمت قند متصل هستند؛ و در پایان نوکلئوتیدها با پیوند فسفو دیاستر به هم متصل شده و درشتمولکول دیانای را پدیدمیآورند (در حالتی که نوکلئوتیدهای دو پایان رشته هم پیوند برقرار کنند، دیانای حلقوی است)؛ مولکول دیانای از دو رشته پلینوکلئوتیدی تشکیل شدهاست؛ این دو رشته مکمل، ناهمسو و نامحلول (در آب) هستند (دیانای حلقوی قطبیت ندارد اما هر رشته از دیانای خطی دارای قطبیت است). اسیدهای نوکلئیک از سه درشتمولکول اصلی تشکیل شده که برای زندگی همهٔ گونههای شناختهشده ضروری است. دو رشتهٔ پلینوکلئوتیدی از راه پیوند هیدروژنی میان بازهای آلیشان به هم متصلشده و مولکول دیانای را بهوجود میآورند؛ این دو رشته به دور محوری طولی، مرکزی و فرضی میپیچند و به مولکول دیانای حالت مارپیچ میدهند.