زبانهای ایرانی میانه
خانوادهٔ زبانها / From Wikipedia, the free encyclopedia
از زمان کشته شدن داریوش سوم واپسین پادشاه هخامنشی در سال ۳۳۱ پیش از میلاد تا سال ۸۶۷ میلادی برابر با ۲۵۴ هجری -سالی که یعقوب لیث به پادشاهی رسید و زبان فارسی دری رسمیت یافت- دورۀ میانۀ زبانهای ایرانی به شمار میآید. [1]
تا چند سال پس از ظهور اسلام آثاری به برخی از زبانهای این دوره نوشته شدهاند اما برای آسانی تقسیمبندی، آغاز دوره اسلامی را پایان دوره میانه و آغاز دورهٔ نو زبانهای ایرانی میدانند. زبانهای ایرانی دوره میانه را از نظر ویژگیهای زبانی به دو گروه غربی و شرقی بخش میکنند.
زبانهای ایرانی میانه به دو گروه تقسیم میشوند:
- گروه ایرانی میانه غربی، شامل پارتی (یا پهلوی اشکانی) و پارسی میانه (یا پهلوی)
- گروه ایرانی میانه شرقی، شامل سغدی، سکایی (یا ختنی)، خوارزمی و باختری (یا بلخی)
از دیگر زبانهای ایرانی میانه
زبانهای شرقی را از آن رو که خاستگاه آنها شرق ایران و زبانهای غربی را از آن رو خاستگاه آنها غرب ایران بوده است چنین نامیدهاند. برای هریک از این زبانها مشخصهها و حتی گویشهایی متفاوت میشناسیم.[2] از زبانهای مادی و اوستایی که در دورۀ باستان رایج بوده است، در دورۀ میانه، زبانی منشعب نشده و چگونگی از میان رفتن آنها روشن نیست.[3] بیشتر آن زبانهای ایرانی میانه شرقی و بخشی از آثار زبانهای ایرانی میانۀ غربی را پژوهشگرانی از فرانسه و انگلستان و آلمان و روسیه و ژاپن در اواخر سدۀ ۱۹ و اوایل سدۀ ۲۰ میلادی از ترکستان چین به دست آوردند. از فرارودان بخشی دیگر از آثار زبانهای ایرانی میانۀ شرقی و غربی را پژوهشگران شوروی پیشین و فرانسوی در نیمۀ اول سدۀ ۲۰ میلادی به دست آوردند.[4]