عناصر چهارگانه
مفهومی باستانی با اشاره به چهار عنصر آب، هوا، خاک و آتش / From Wikipedia, the free encyclopedia
عناصر چهارگانه[1] یا عناصر اساسی یا چهار آخشیج، اشاره به آب، هوا، خاک و آتش در برخی از فرهنگها مانند یونان باستان عنصر دیگری به نام اثیر (عنصر سنتی) دارد. این عناصر برای توضیح ماهیت و پیچیدگی همه مواد از نظر مواد سادهتر ارائه شدهاست. فرهنگهای باستان در یونان باستان، مصر باستان، ایران باستان، بابل، ژاپن، تبت و هند باستان همه دارای فهرستی مشابه بودهاند، گاهی در زبانهای محلی به «هوا» بهعنوان «باد» و به عنصر پنجم بهعنوان «باطل» اشاره میشود. یونانیان باستان این عناصر را عنصرهای سازندهٔ جهان میدانستند.[2]
اگرچه این دیدگاه ممکن است بسیار عامیانه به نظر رسد، اثرهایی ژرف بر درک امروزی ما از جهان دارد. یکی از این آثار توجه به حالتهای مادهاست. مفهوم ماده و انرژی را میتوان از اعتقاد به عناصر اربعه برداشت کرد؛ خاک نمایندهٔ حالت جامد، آب نمادی از حالت مایع، و هوا یادآور حالت گازی است و آتش نمایندهٔ حالت پلاسما. به این ترتیب چهار عنصر نخست، حالتهای چهارگانهٔ ماده را یادآور میشوند.[2]
نور خورشید را مخلوطی از هوا و آتش تصور میکردند و یخ را همان آب میدانستند که سختی سنگ را بهدست آوردهاست.[2]
ابن سینا در کتاب قانون در طب مدعی است که دو عنصر سنگین، یعنی خاک و آب، سازندهٔ اعضای بدن هستند و دو عنصر سبک، یعنی آتش و هوا، سازندهٔ روح بخاری هستند.[3]
آتش نمایندهٔ مفهوم انرژی و بیانگر تغییرهایی است که انرژی در ماده و حالتهای آن بهوجود میآورد. بدین ترتیب مفهوم ماده و انرژی را به آسانی میتوان از دیدگاه پیشینیان، برداشت کرد.[2]