فریا
From Wikipedia, the free encyclopedia
فریا یا فرییا (به زبان نروژی باستان: Freyja, Friia) به معنی بانو، در اساطیر اسکاندیناوی، ایزدبانوی عشق، شور جنسی، باروری، نزاع و مرگ، جادوگری، کشمکش و یکی از زیباترین الهههای اساطیر و ادبیات نورس بهشمار میرفت. فریا و برادر دوقلویش فریر، فرزند خدای دریاها نیورد و عضو یکی از نژادهای ایزدان اساطیری به نام ونیر بود. فریا الههٔ حامی باروری و حاصلخیزی محصولات کشاورزی و نماد شهوت جنسی بود. او شیفتهٔ شعر و موسیقی، بهار و شکوفههای آن و به خصوص علاقه شدیدی به اِلفها داشت. پیشگویی و آنچه در ادبیات شمال از آن سخن بسیار است به روایت اسنوری استورلوسون با او پیوند دارد. به نام فریا در مجموعه متون و اشعار ادای شاعرانه، ادای منثور و هایمسکرینگلا، به معنی حلقهٔ جهان، که هر دو اثر به قلم اسنوری استورلوسون در قرن سیزدهم هستند؛ در چندین سرگذشتنامههای ایسلندی؛ در داستان کوتاه سورلا پتر؛ در اشعار و داستانهای اسکالد؛ و در فولکلور اسکاندیناوی عصر مدرن اشاره شدهاست. فریا به شکل الههای بینهایت زیبا، دارای موهای بلوند و چشمانی آبی تصویر میشد.[1]
فریا در کنار برادرش فریر در شمار ایزدانی بودند که سوئدیها آنان را در اواخر عصر وایکینگها در اوپسالا همراه با ثور و اودین، که با تندیسی فالیک مشخص میشد، نیایش میکردند. او همچنین به عنوان ملکهٔ والکیریها شناخته میشد و برگزیننده دلیرترین جنگجویانی بود که جان خود را از دست دادهاند و آنها را قلمروی خود فولکوانگر میبرد. جنگجویان دیگر به والهالا کنار اودین میروند. فریا قادر به ریختن اشکهایی بود که به طلا یا کهربا مبدل میشدند. همسر او ایزدی به نام آد (وُدان) یا یکی از نامهای اودین بود که از او صاحب دو دختر به نامهای هنوس و گرسیمی شد. فریا چندین گنج ویژه داشت که عبارتند از گردنبند گرانبهای بریسینگ، ارابهای که توسط دو گربه کشیده میشد، گراز زرین مو هیلدزوینی و شنلی جادویی، ساخته شده از پر که با پوشیدن آن به شکل یک شاهین درمیآمد. او را گاهی با فریگ، همسر اودین اشتباه میگرفتند، چرا که نام هر دوی آنها به معنی «بانو» است و همچنین فریگ برخی مواقع دارای خصوصیاتی همانند فریا بود.[2]
او با مادر ایزدان دورهٔ رومی که تندیس و نقش آنان به شکل نشسته در قربانگاههای عصر رومی آلمان، هلند و بریتانیا دیده میشود، پیوندی عمیق دارد. در اسکاتلند مکانهای بسیاری را میتوان یافت که نام خود را از فریا گرفتهاند و چنین است که این بانو خدا، مشهورترین ایزدبانو میشود. در بسیاری از روایتها، فریا عروس ونیر و گاه به خاطر رفتار ناشایست و پذیرش هر باشندهٔ فراطبیعی یا ایزد به عنوان معشوق مورد سرزنش قرار میگیرد. از جنبههای مختلفی، او و برادرش فریر همانند ایزدان دوقلوی اساطیر یونانی، آرتمیس و آپولون بودند. فریر همانند آپولون ایزد روشنایی و نماد خورشید بود و از این جهت که خودش نیز ایزدبانویی ونیر به حساب میآمد، همانند آرتمیس ایزدبانوی حاصلخیزی و باروری حیوانات وحشی بود، اما بر خلاف آرتمیس که الههای باکره بهشمار میرفت، فریا الهه عشق و شور جنسی بود. فریا نامهای متعددی داشت که از میان آنها میتوان به گِفن (دهنده)، هورن (کتان)، ماردول (روشنکننده دریا)، سیر (گراز)، والفریا (فریا کشنده) و وانادیس (بانوی ونیر) اشاره کرد.