Արկանզաս (նահանգ)

Տե՛ս նաև՝ Արկանզաս (այլ կիրառումներ)

Արկանզաս (անգլերեն՝ Arkansas), նահանգ ԱՄՆ-ի հարավային մասում։ Տարածքը՝ 137, 5 հազար կմ քառակուսի։ Վարչական կենտրոնը՝ Լիթլ Ռոք։ Անվանումն առաջացել է Արկանզաս գետի անունից։

Արկանզաս անգլ.՝ State of Arkansas
flag of Arkansas?
Երկիր	ԱՄՆ
Մասն է	Մայրցամաքային նահանգներ
Հիմն	Arkansas? և Arkansas?
Կարգավիճակ	ԱՄՆ-ի նահանգ
Մտնում է	ԱՄՆ
Վարչկենտրոն	Լիթլ Ռոք
Ամենաբարձր կետ	Mount Magazine?
ԲԾՄ	198 մետր
Օրենսդրական մարմին	Arkansas General Assembly?
Դատական մարմին	Arkansas Supreme Court?
նահանգապետ	Ասա Հաթճինսոն
Միության մուտք	հունիսի 15, 1836
Պաշտոնական լեզուներ	անգլերեն[1]
Բնակչություն	▲3 011 524 մարդ (ապրիլի 1, 2020)[2] (25 տեղ)
Տարածք	137 733 կմ²  (32 տեղ)
Հիմնադրված է	հունիսի 15, 1836 թ.
Սահմանակցում է	Թենեսի, Միսսուրի, Օկլահոմա, Տեխաս, Լուիզիանա և Միսսիսիպի
Ժամային գոտի	UTC-6, CDT? և Ամերիկա/Չիկագո
Հապավում	AR[3] և Ark.
Փոխարինեց	Arkansas Territory?
ISO 3166-2 կոդ	US-AR
Անվանված է	Կուապո
Մականուն	The Natural State
Միության մուտք	հունիսի 15, 1836
portal.arkansas.gov​(անգլ.)
Արկանզաս Վիքիպահեստում

Աշխարհագրական դիրք

Արկանզասի մակերեսը 137 732 կմ² է։ Հարևան նահանգներն են Լուիզիանան՝ հարավից, Տեխասը և Օկլահոման՝ արևմուտքից, Թեննեսին և Միսսիսիպին՝ արևելքից, Միսսուրին՝ հյուսիսից։ Արևելյան մասը եզերվում է Միսսիսիպի գետով, բացառությամբ Գրին և Կլեյ շրջանների, որտեղ Միսսուրի նահանգի հետ սահման է հանդիսանում Սուրբ Ֆրանցիսկոյի գետը։

Ռելիեֆ

Պայմանականորեն Արկանզասը բաժանում են երկու մասերի՝ հյուսիսարևելյան բարձրադիր վայրեր և հարավարևելյան ցածրավայրեր։ Հյուսիս-արևելքի բարձրադիր վայրերը հանդիսանում են Ամերիկայի հարավային բարձունքների մի մասը, որոնք իրենց մեջ ընդգրկում են Ազարկի բարձրավանդակը և Ուոշիտոյի լեռները։ Հարավ-արևելքի ցածրավայրերն իրենց մեջ ընդգրկում են Մեքսիկական ծոցի մերձափնյա հարթավայրերը և Արկանզասի դելտան։

Արկանզասի տարածաշրջանում առանձնացնում են 7 բնական շրջաններ՝ Ազարկի, Ուոշիտոյի լեռները, Արկանզաս գետի հովիտը, Մեքսիկական ծոցի ափամերձ հարթավայրերը, Կրոուլիի լեռնաշղթան և Արկանզասի դելտան։

Նահանգի ամենաբարձր կետը Ուոշիտոյի լեռների Մաունթ Մագազին (Mount Magazine) լեռն է, որն ունի ծովի մակարդակից 839 մետր բարձրություն։

Ջրագրական ցանց

Արկանզասը հարուստ է գետերով, լճերով և ջրամբարներով, որոնք պատկանում են հիմնականում Միսսիսիպի գետի ավազանին։ Միսսիսիպի գետի հիմնական վտակներն են Արկանզասը, Ուայթ-րիվերը, սուրբ Ֆրանցիսկոյի գետը։ Բուֆֆալո, Ռեդ-րիվեր, Բլեք-րիվեր, Քեշ-րիվեր գետերը հանդիսանում են Ուայթ-րիվերի վտակները։ Լիթլ-Միսսուրի աղի գետը և Քադդոն թափվում են Ուոշիտո գետը, որը հոսում է նահանգի հարավով։ Ռեդ-րիվեր գետի որոշակի մասը հանդիսանում է Արկանզաս ու Տեխաս նահանգների միջև սահման։ Արկանզասում են գտնվում ԴեԳրեյ, Ուոշիտո, Գրիրս, Ֆերրի և այլ լճեր։

Կլիմա

Արկանզասը գտնվում է Մեքսիկական ծոցին բավական մոտ, որպեսզի ընդունի նրանից եկող հոսանքները։ Արկանզասին բնորոշ են տաք, խոնավ ամառները և ցուրտ, պակաս խոնավ ձմեռները։ Նահանգի մայրաքաղաք Լիթլ-Ռոքում հուլիսին միջին առավելագույն ջերմաստիճանը 34 °C (93 °F) է, նվազագույնը՝ 0 °C (32 °F)։ Տարվա ընթացքում տեղումների քանակը տատանվում է 1000-1500 մմ-ի միջև։ Ձյուն գալիս է հազվադեպ, հիմնականում նահանգի հյուսիսում։ Նահանգում առավելագույն ջերմաստիճանը 49 °C (120 °F) է, որը գրանցվել է Օզարկ քաղաքում 1936 թվականի օգոստոսի 10-ին։ Նվազագույն ջերմաստիճանը՝ −34 °C (-29 °F), գրանցվել է Գրեյվեթթ քաղաքում 1905 թվականի փետրվարի 13-ին։ Արկանզասում հաճախ են լինում փոթորիկներ, ամպրոպներ։

Պատմություն

Մինչև եվրոպական ցեղերի Արկանզասում վերաբնակեցումը, այստեղ ապրում էին Կեդդո, Օսեյնջի և Կուապո ցեղերը։ Արկանզաս այցելող առաջին հետազոտողներից է եղել նաև Էռնանդո դե Սոտոն (1541 թվական), Ժակ Մարկետը և Լուի Ժոլիեն (1673 թվական), Ռոբեր լա Սալը (1681 թվական)։ Եվրոպացի վերաբնակիչները, այդ թվում նաև վաճառականները սկսել են բնակվել տարածքում 18-րդ դարի սկզբին։ Տարածքը ստացել է իր անվանումը վաղ իսպանական և ֆրանսիական հետազոտողներից։ Տարածքը միացվել է ԱՄՆ-ին 1803 թվականին Լուիզիանայի գործարքի արդյունքում։ 1813 թվականի հուլիսի 4-ին, ստրկության մասին շատ վեճերից հետո ձևավորվեց Արկանզասի նահանգը։

Բնակչություն

Նահանգի բնակչությունը, 2012 թվականի հուլիսի 1-ի տվյալներով, կազմում է 2 949 132 մարդ։ 1820 թվականի բնակչությունը կազմել է 15 000 մարդ, 1835 թվականին՝ 52 240 մարդ։ 1836 թվականին նահանգի կարգավիճակ ստանալուց հետո նրա բնակչությունը սկսեց կրկնապատկվել ամեն 10 տարին մեկ մինչև Քաղացիական պատերազմը։ 1980 թվականին բնակչությունը հասավ 2 միլիոնի։

Ազգային կազմ

Բնակչության ռասայական կազմը. սպիտակամորթներ՝ 80,1%, աֆրոամերիկացիներ՝ 15,6%, հնդիկներ և Ալյասկայի բնիկներ՝ 0,9%, ասիացիներ՝ 1,3% և 1,8% մարդիկ, ովքեր պատկանում են երկու և ավելի ռասաների։

Արկանզասի բնակիչները ծագումով պատկանում են.

1. անգլիացիներ՝ 20,7%
2. աֆրոամերիկացիներին՝ 15,6%
3. իռլանդացիներին՝ 12,5%
4. գերմանացիներին՝ 11,2%
5. ֆրանսիացիներին՝ 2,1%
6. դանիացիներին՝ 2,7%
7. իտալացիներին՝ 1,6%
8. շոտլանդացիներին՝ 1,6%
9. հյուսիսային իռլանդացիներին՝ 1,3%

2006-2008 թվականների տվյալներով՝ Արկանզասի բնակիչների 93,8%-ը տանը խոսում են միայն անգլերենով, մոտ 4,5%-ը՝ իսպաներենով։

Ծանոթագրություններ

1. Arkansas statutes, 1947 : comprising statutes of a general and permanent nature ... Arkansas
2. 2020 թվականի ԱՄՆ մարդահամար / United States Census Bureau
3. https://about.usps.com/who-we-are/postal-history/state-abbreviations.htm

Արտաքին հղումներ

• Arkansas.gov – Պաշտոնական կայք

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Արկանզաս (նահանգ)» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 2, էջ 77)։