Համեմատական առավելություն
From Wikipedia, the free encyclopedia
Համեմատական առավելություն, տնտեսական մոդելում գործակալների առավելությունը մյուսների նկատմամբ՝ որոշակի ապրանք արտադրելու հարցում, եթե նրանք կարող են արտադրել այդ ապրանքը ավելի ցածր հարաբերական հնարավոր արժեքով կամ ինքնավար գնով, այսինքն՝ առևտուրից առաջ ավելի ցածր հարաբերական սահմանային արժեքով[1]։ Համեմատական առավելությունը նկարագրում է անհատների, ընկերությունների կամ ազգերի առևտրից ստացված աշխատանքի տնտեսական իրականությունը, որը բխում է նրանց գործոնային օժտվածության կամ տեխնոլոգիական առաջընթացի տարբերություններից[2]։ (Բացարձակ առավելությունը, համեմատելով արտադրանքը մեկ անգամ (աշխատանքի արդյունավետություն) կամ մեկ մուտքային նյութի քանակով (դրամական արդյունավետություն), սովորաբար համարվում է ավելի ինտուիտիվ, բայց ավելի քիչ ճշգրիտ[3])։
Դեյվիդ Ռիկարդոն 1817 թվականին մշակեց համեմատական առավելությունների դասական տեսությունը՝ բացատրելու, թե ինչու են երկրները զբաղվում միջազգային առևտրով, նույնիսկ այն դեպքում, երբ մի երկրի աշխատողներն ավելի արդյունավետ են արտադրում յուրաքանչյուր ապրանք, քան մյուս երկրներում աշխատողները։ Նա ցույց տվեց, որ եթե երկու երկրներ, որոնք կարող են երկու ապրանք արտադրել, ներգրավվեն ազատ շուկայում (չնայած այն ենթադրությամբ, որ կապիտալն ու աշխատուժը չեն շարժվում միջազգայնորեն[4]),ապա յուրաքանչյուր երկիր կավելացնի իր ընդհանուր սպառումը` արտահանելով այն ապրանքը, որի համար ունի համեմատական արժեք, առավելություն մյուս ապրանքների ներմուծման ժամանակ՝ պայմանով, որ երկու երկրների միջև առկա են աշխատանքի արտադրողականության տարբերություններ[5][6]։ Ռիկարդոյի տեսությունը, որը լայնորեն համարվում է տնտեսագիտության մեջ ամենահզոր, բայց հակաինտուիտիվ պատկերացումներից մեկը, ենթադրում է, որ միջազգային առևտրի մեծ մասի համար պատասխանատու է համեմատական առավելությունը, այլ ոչ թե բացարձակ առավելությունը[7][8]։