Afganistan
stat sovran li jinsab f’salib it-toroq bejn l-Asja tal-Punent, Ċentrali u tan-Nofsinhar / From Wikipedia, the free encyclopedia
L-Afganistan, uffiċjalment l-Emirat Iżlamiku tal-Afganistan (Pashto/Persjan: افغانستان, Afġānistān) huwa pajjiż fiċ-ċentru tal-Asja li jibbordura l-Pakistan fin-nofsinhar u fil-vant, l-Iran fil-punent, it-Turkmenistan, l-Użbekistan u t-Taġikistan fit-tramuntana, u ċ-Ċina fl-ibgħad grigal. Il-pajjiż għandu popolazzjoni ta' madwar 40 miljun ruħ[1], li jagħmlu s-37 l-aktar pajjiż popolat fid-dinja. Il-pajjiż huwa primarjament muntanjuż, b'xi pjanuri fit-tramuntana u l-lbiċ, separati minn xulxin bil-muntanji tal-Hindu Kush. Kabul hija l-belt kapitali kif ukoll l-ikbar belt fil-pajjiż.
Dan l-artiklu dwar il-ġeografija huwa nebbieta. Jekk trid, tista' tikkontribwixxi issa biex ittejjeb dan l-artiklu, dejjem skont il-konvenzjonijiet tal-Wikipedija. |
Emirat Iżlamiku tal-Afganistan د افغانستان اسلامي امارت (Pashto) Də Afġānistān Islāmī Imārat امارت اسلامی افغانستان (Persjan) Imārat-i Islāmī-yi Afghānistān |
||||||
---|---|---|---|---|---|---|
Mottu: لا إله إلا الله، محمد رسول الله "Lā ʾilāha ʾillā llāh, Muhammadun rasūlu llāh "M'hemm l-ebda alla ħlief Alla; Muhammad huwa l-messaġġier ta' Alla." |
||||||
Innu nazzjonali: Dā Də Bātorāno Kor دا د باتورانو کور Din Hija Dar Il-Kuraġġużi |
||||||
Belt kapitali (u l-ikbar belt) | Kabul | |||||
Lingwi uffiċjali | Persjan Pashto |
|||||
Gruppi etniċi | Afgan Afgana Afgani |
|||||
Reliġjon | L-Iżlam | |||||
Gvern | Emirat iżlamiku | |||||
- | Kap Suprem | Hibatullah Akhundzada | ||||
- | Prim Ministru | Hasan Akhund | ||||
- | Prim Imħallef | Abdul Hakim Haqqani | ||||
Stabbiliment | ||||||
- | L-ewwel stat Afgan | Ottubru 1747 | ||||
- | Indipendenza (mir-Renju Unit) | 19 t'Awissu, 1919 | ||||
Erja | ||||||
- | Total | 652,867 km2 (40) 252,073 mil kwadru |
||||
- | Ilma (%) | negliġibbli | ||||
- | Densità | 48.08/km2 124.5/mili kwadri |
||||
PGD (PSX) | stima tal-2020 | |||||
- | Total | $81.007 biljun | ||||
- | Per capita | $2,459 | ||||
PGD (nominali) | stima tal-2021 | |||||
- | Total | $20.136 biljun | ||||
- | Per capita | $611 | ||||
IŻU (2021) | ▼0.478 (baxx) (180) | |||||
Valuta | Afghani (AFN ) |
|||||
Żona tal-ħin | (UTC+4:30) | |||||
Kodiċi telefoniku | +93 | |||||
Kodiċi ISO-3166 | AF | |||||
TLD tal-internet | .af |
Il-bnedmin ilhom jgħixu fl-Afganistan minn żmien il-Paleolitiku, u matul l-istorja kien ikkunsidrat post b'importanza strateġika minħabba l-pożizzjoni ċentrali mat-Triq tal-Ħarir. Matul is-snin l-Afganistan ra bosta imperji fit-territorju tiegħu, fosthom il-Perżjani, il-Maċedoniżi, l-imperu Maurya, l-Għarab, il-Mongoli, l-Ingliżi, u l-Unjoni Sovjetika, tant illi l-Afganistan sar magħruf bħala "ċ-ċimiterju tal-imperji". Minħabba din l-istorja, l-Afganistan ukoll ffunzjona matul iż-żmien bħala ċentru għal-kultura u r-reliġjoni tal-isferi Indjani u Persjani; speċjalment iż-Żoroastrijaniżmu, il-Buddiżmu, il-Ħinduiżmu, u, illum il-ġurnata, l-Iżlam.
Total tal-fruntieri tal-Afganistan: 5,987 km, pajjiżi tal-fruntiera (6): iċ-Ċina 91 km; Iran 921 km; Pakistan 2,670 km; Taġikistan 1,357 km; Turkmenistan 804 km; L-Użbekistan 144 km.
L-Afganistan huwa teokrazija Iżlamika. Huwa membru tan-Nazzjonijiet Uniti, l-Organizzazzjoni tal-Kooperazzjoni Iżlamika, il-Grupp tas-77, l-Organizzazzjoni għall-Kooperazzjoni Ekonomika u l-Moviment Mhux Allinjat.
It-tieni l-akbar belt fil-pajjiż hija Kandahar.
- Kabul
- Herāt
- Yalalabad/Jalalabad
- Kandahār
- Gazni
- Fayzābād
- Fayzābād
- Puli Khumri
- Mazar-e Sarif
- Mazar-e Sarif
- Mazar-e Sarif
- Mazar-e Sarif
- Maimana
- Qal'eh-ye Now
- Bāmiyān
- Nili
- Farāh
- Čaġčarān
- Jost
- Laškar Gāh
- Šibarġan
- Charikar
- Asadabad
- Pul-i-Alam
- Zaranj
- Parun
- Gardez
- Bazarak
- Taloqan
- Tarin Kowt
- Bandiera tal-Afganistan
- Whakar mt
- Qundūz
- Torghundi
- Hairatan/Hairatán
- Sher Khan Bandar
- Veduta tal-Wied Panjshir
- Suldati Amerikani għassa fil-provinċja ta' Kandahar, l-Afganistan, Marzu 2014
- Tora Bora
- Veduta lejn il-fruntiera mal-Pakistan, meħuda fil-provinċja Afgana ta' Paktia tħares lejn l-Aġenzija Kurram fil-Pakistan
- Kandahar (کندهار/قندهار)
- Kandahar (کندهار/قندهار)
- Kandahar (کندهار/قندهار)
- Kandahar (کندهار/قندهار)
- Kandahar (کندهار/قندهار)
- Soluzzjoni fil-Provinċja ta' Maidan Wardak tul it-triq bejn Kabul u Bamiyan
- Iċ-Ċittadella ta' Ghazni (Dari: غزنی, Pashto: غزني), storikament magħrufa bħala Ghaznain (غزنين) jew Ghazna (غزنه), translitterata wkoll bħala Ghuznee, u li qabel kienet magħrufa bħala Lixandra f'Opiana (bil-Grieg: Αλεξάνή), hija belt fil-Lvant ta' tal-Afganistan b’popolazzjoni ta’ madwar 190,000 persuna. Il-belt tinsab strateġikament tul Highway 1, li serviet bħala t-triq prinċipali bejn Kabul u Kandahar għal eluf ta' snin, kif jidher minn Tapa Sardar.
- Grishk mogħti lit-tribù Ghilji fis-seklu 18. Grishk belt fid-Distrett ta' Grishk tal-Provinċja ta' Helmand, li tinsab ġeografikament tul ix-Xmara Helmand fl-Afganistan
- Bamiyan (Persjan: باميان) hija belt fl-Afganistan. Hija tinsab fiċ-ċentru tal-pajjiż. Hija l-kapitali tal-provinċja ta 'Bāmiyān. Il-popolazzjoni tagħha hija 137,304 abitant (2007).
- Il-Buddha Bāmiyān (Persjan: تندیسهای بودا در باميان tandis-ha-ye buda dar bamiyaan) kienu żewġ statwi monumentali ta' Buddha minquxin fil-ġnub ta' irdum fil-Wied ta' Bāmiyān, f'altitudni ċentrali tal-Majjistral ta' Kabul, 230 km fil-majjistral ta' Kabul. ta' 2500 metru 'l fuq mil-livell tal-baħar. X'aktarx inbnew fis-sekli 5 jew 6; L-statwi kienu jirrappreżentaw taħlita klassika ta' arti Greko-Buddista.
- Inżul ix-xemx fuq ix-Xmara Helmand f'Lashkar Gah, l-Afganistan
- Moskea f'Lashkar Gah
- Djar ħdejn ix-xmara f'Lashkar Gah
- Mirwais Neka Park fuq il-bank tax-Xmara Helmand f'Lashkar Gah