Nagorno-Karabakh
reġjun fil-Kawkasu tan-Nofsinhar / From Wikipedia, the free encyclopedia
Nagorno-Karabakh (/nəˈɡɔːrnoʊ kɑːrəˈbɑːk/ nə-GOR-noh kar-ə-BAHK[1]; bir-Russu: Нагорный Карабах, b’ittri Rumani: Nagorny Karabakh, litteralment “Karabakh muntanjuż”, u jfisser “Karabakh ta’ Fuq”; bl-Armen: Լեռնային Ղարաբաղ, b’ittri Rumani: Leṙnayin Ġarabaġ; bl-Ażerbajġani: Dağlıq Qarabağ jew Yuxarı Qarabağ) huwa reġjun interkjuż fin-Nofsinhar tal-Kawkasu, fi ħdan il-katina muntanjuża tal-Karabakh, bejn il-Karabakh t’Isfel u Zangezur, u jkopri l-parti tax-Xlokk tal-muntanji tal-Kawkasu Inferjuri. ll-biċċa l-kbira tar-reġjun huwa muntanjuż u bil-foresti.
Nagorno-Karabakh huwa territorju ta’ diżgwid. Internazzjonalment huwa rikonoxxut bħala parti mill-Ażerbajġan[2], iżda fil-biċċa l-kbira huwa ggvernat mir-Repubblika mhux rikonoxxuta ta’ Artsakh (li qabel kienet magħrufa bħala r-Repubblika ta’ Nagorno-Karabakh) minn żmien l-ewwel Gwerra ta’ Nagorno-Karabakh. Minn mindu l-gwerra ntemmet fl-1994, ir-rappreżentanti tal-gvernijiet tal-Armenja u tal-Ażerbajġan organizzaw taħditiet ta’ paċi bil-medjazzjoni tal-Grupp ta’ Minsk tal-OSCE rigward l-istatus tar-reġjun li huwa l-qofol tad-diżgwid.
Is-soltu r-reġjun jitqies skont il-fruntieri amministrattivi tal-Eks Oblast Awtonomu ta’ Nagorno-Karabakh li fih erja ta’ 4,400 kilometru kwadru. Madankollu, iż-żona storika tar-reġjun fiha bejn wieħed u ieħor 8,223 kilometru kwadru.[3][4]
Fis-27 ta’ Settembru 2020, faqqgħet ġwerra ġdida f’Nagorno-Karabakh u fit-territorji tal-madwar, li wasslet biex il-forzi armati tal-Ażerbajġan u tal-Armenja rrapportaw li kien hemm vittmi militari u ċivili.[5] L-Ażerbajġan għamel kisbiet sinifikanti matul il-gwerra, u reġa’ kiseb il-biċċa l-kbira tat-territorji okkupati madwar Nagorno-Karabakh kif ukoll partijiet kbar ta’ Nagorno-Karabakh stess, inkluż il-belt sinifikanti kulturalment ta’ Shusha. Il-gwerra ntemmet fl-10 ta’ Novembru 2020, meta ġie ffirmat ftehim trilaterali ta’ waqfien mill-ġlied bejn l-Ażerbajġan, l-Armenja u r-Russja, which forced Armenia to return all the remaining occupied territories surrounding Nagorno-Karabakh.