Venlo-incident
Van Wikipedia, de vrije encyclopedie
Het Venlo-incident was de gevangenneming van twee agenten van de Britse Secret Intelligence Service (SIS) door de Duitse Sicherheitsdienst. De twee werden op 9 november 1939 op Nederlands grondgebied ontvoerd naar Duitsland terwijl Nederland nog niet betrokken was bij de Tweede Wereldoorlog.
Nazi-Duitsland kreeg hierdoor belangrijke informatie over Britse geheim agenten en de werking van de SIS.
.jpg)
De Britse geheime agenten hadden Duitse officieren ontmoet in Venlo, die hen vertelden dat zij een aanslag op Hitler voorbereidden. De volgende ontmoeting werd geregeld door agenten van de RSHA en de Sicherheitsdienst, die zich voordeden als in Nederland verblijvende Duitse politieke vluchtelingen. Onder hen was "Major Schaemmle", in werkelijkheid Walter Schellenberg, de latere vertrouwensman van Himmler. Hun bedoeling was in eerste instantie het vergaren van informatie over de Britse geheime diensten en het verstrekken van valse informatie aan hen om de Britse geheime dienst te misleiden. Later beval Himmler echter dat de Britse agenten gevangengenomen moesten worden.
De SIS-agenten, kapitein Sigismund Payne Best en majoor Richard H. Stevens, ontmoetten in Nederland de drie Duitse officieren. Schaemmle vertelde dat het Duitse OKW (Oberkommando der Wehrmacht) zich bezorgd maakte om de grote verliezen tijdens de Duitse veldtocht in Polen en van plan was om Hitler te arresteren en zijn bewind omver te werpen.
.jpg)
In de nacht van 8 op 9 november 1939 overschreed een Duitse SS commando-eenheid, onder leiding van majoor Alfred Helmut Naujocks, de grens met het soevereine en officieel neutrale Nederland. Zij zouden de Britse agenten ontmoeten in Café Backus aan de Herungerberg, op enkele tientallen meters van de grens.
De Britten was een ontmoeting beloofd met de generaal die de leider was van de samenzweerders. Best en Stevens werden vergezeld door chauffeur J.F. Lemmens en de Nederlandse luitenant Dirk Klop, ondanks een waarschuwing door Henri Koot. Deze medewerker van GS III en specialist in cryptografie vond de code die de vermeende Duitse samenzweerders gebruikten zo zwak, dat hij hen niet serieus nam en een Duitse valstrik vermoedde.
Toen Best, Stevens en Klop aankwamen bij Café Backus aan de Herungerberg, dwongen de Duitsers hun auto met vuur van een machinegeweer tot stilstand. Klop beantwoordde het vuur met zijn dienstpistool, maar werd dodelijk verwond.
.jpg)
De Duitsers voerden de twee Britse agenten en het lichaam van Klop over de grens naar Duitsland. Stevens had bij zijn gevangenneming een lijst van Britse agenten bij zich. In Düsseldorf moesten de Britse agenten bij hun ondervraging meer informatie prijsgeven. Met deze informatie kon de Gestapo meer Britse agenten in bezette gebieden arresteren, onder meer in het Tsjechische deel van Tsjechoslowakije en het pas geannexeerde Sudetenland. Zij verkreeg bovendien informatie over de organisatie van de SIS en een lijst van SIS-officieren die gevangengenomen zouden moeten worden zodra de invasie van Groot-Brittannië (Operatie Seelöwe) een feit zou zijn.
De Nederlandse regering schonk aanvankelijk geen publiciteit aan het incident, omdat de overval door burgers verricht zou zijn. Toen kort erna de Duitse pers meldde dat de overval door Duitse organen verricht was, eiste de Nederlandse regering opheldering bij de Duitse autoriteiten, en verzocht een onderzoek in te stellen naar het incident. Duitsland heeft hierop nooit gereageerd, ook niet afwijzend. Best en Stevens bleven tot het einde van de oorlog als krijgsgevangenen geïnterneerd. Chauffeur J. F. Lemmens werd in oktober 1940 vrijgelaten.
Mede door het Venlo-incident werden de Britten zeer terughoudend als zij benaderd werden door Duits militair verzet en Duitse officieren die zich tegen het regime wilden verzetten.
Hitler gebruikte het Venlo-incident als rechtvaardiging om Nederland binnen te vallen op 10 mei 1940, omdat Nederland door de aanwezigheid van een Nederlandse officier bij het incident de neutraliteit geschonden zou hebben. De Nederlandse regering wees dit van de hand, omdat Duitsland zelf zes maanden lang niets had laten horen op de herhaalde Nederlandse verzoeken om opheldering.
De Engelse officiële documenten rondom het Venlo-incident zouden pas ná 2015 worden vrijgegeven. Dit is echter al in 1999 gebeurd door een aanpassing in de Engelse wetgeving. In de documentaire Het Venlo Incident, 70 jaar na dato werden dergelijke documenten getoond.
Op de Herungerberg in Venlo, waar het incident plaatsvond, zijn drie straten vernoemd naar het incident:
- Negen Novemberweg
- Luitenant Klopweg
- Kapitein Bestweg
Boeken en verfilming
Het incident is ook gebruikt in het boek Restless uit 2006 van William Boyd, en later in de verfilming ervan uit 2012. In het boek en de film is de naam Venlo veranderd in Prenslo en ook de namen van de officieren zijn veranderd. De naam Café Backus wordt wel gebruikt.
In het Fictieboek "The Mittenwald Syndicate" van Frederick Nolan uit 1976 wordt het Venlo-incident gebruikt als basis voor een vertelling over kostbaarheden van de Duitse Reichsbank die op het eind van de oorlog verdwenen zijn. De naam Venlo wordt overigens niet genoemd, maar wel Cafe Backus. De namen van de betrokken personen zijn ook hier veranderd.
Documentaire
Op 9 november 2009 bracht Omroep Venlo de documentaire 'Het Venlo Incident, 70 jaar na dato' uit. Precies 70 jaar na het voorval werd de 65 minuten durende documentaire uitgezonden op de lokale zender. Aan de documentaire ging een onderzoek van bijna één jaar vooraf. Historici, ooggetuigen en een reconstructie schetsen een beeld van het merkwaardige voorval.[1]
Op 2 juni 2010 werd de documentaire 'Het Venlo Incident, 70 jaar na dato' bij Beeld & Geluid in Hilversum bekroond met de prijs van de Organisatie van Lokale Omroepen in Nederland voor het beste lokale tv-programma.
Podcast
In 2023 lanceerden de KB nationale bibliotheek en de NTR een podcast over het Venlo-incident[2]. Hierin onderzochten Andere Tijden-regisseur Paul Ruigrok en KB-collectiespecialist Huibert Crijns de historische gebeurtenissen rondom het incident. Hierbij werd gebruik gemaakt[3] van bronnen uit Delpher.
- Andrew, Christopher: Secret Service, Londen, 1985
- Best, Sigismund Payne: The Venlo Incident, Londen, 1950
- Brown, Anthony Cave: Bodyguard of Lies, New York 1975 (Deutsch: Die unsichtbare Front, München, 1976)
- Brown, Anthony Cave: The Secret Servant, Londen, 1987
- Bulhof, Henri A.: Sigismund Payne Best, Hoofdrolspeler in het Venlo-Incident (Met inleiding door Prof. Gerald Fleming, emeritus reader in German, University of Surrey), Venlo, 2009
- Colville, John: The Fringes of Power: Downing Street Diaries 1939-1955, New York, 1985
- Deac, Wil: The Venlo Sting, World War II Magazine 1/1997, New York, 1997
- Deacon, Richard/West, Nigel: Spy!, Londen, 1980
- Dilks, David (Hrsg.): The Diaries of Sir Alexander Cadogan 1938-1945, Londen, 1971
- Enquêtecommissie Regeringsbeleid 1940-1945, 8 delen 1949-56, Deel 2 a,b,c, Den Haag, 1949
- Graaff, Bob de: The Venlo Incident, World War Investigator 13/1990, Londen, 1990
- Höhne, Heinz: Canaris. Patriot im Zwielicht, München, 1976
- Jong, L. de: Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog, deel 2 Neutraal, , NIOD Amsterdam, 1969, p. 80-115
- Kessler, Leo: Betrayal at Venlo, Londen, 1991
- Kleffens The rape of The Netherlands, uitg. Hodder & Stoughton, Londen, (1940), pp.64-70; Ned. vert. De overweldiging van Nederland, uitg. The Netherland Publishing Company, Londen, (1941), pp. 50-55
- Koblank, Peter: Der Venlo-Zwischenfall, Online-Editie Mythos Elser, 2006
- Kroonenberg, Jeroen van den, 'Het Venlo Incident, 70 jaar na dato'. Omroep Venlo, productie 2009.
- Meyjes, H. C. Posthumus: De Enquêtecommissie is van oordeel - een samenvatting van het parlementaire onderzoek naar het regeringsbeleid in de oorlogsjaren, Arnhem/Amsterdam, 1958
- Nater, Johan P.: Het Venlo incident, Rotterdam, 1984
- Peis, Günter: The Man Who Started The War, Londen, 1960
- Peis, Günter: Zieh' dich aus, Georg Elser!, achtdelige Serie in "Bild am Sonntag" 8 november - 27 december 1959, Hamburg, 1959
- Read, Anthony / Fisher, David: Colonel Z, New York, 1985
- Schellenberg, Walter: The Schellenberg Memoirs, Londen, 1956 (Duits: Aufzeichnungen, München, 1979)
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
