Efekty zewnętrzne
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Efekt zewnętrzny (ang. externality) – zjawisko w ekonomii polegające na przeniesieniu części kosztów lub korzyści wynikających z działalności jednego podmiotu gospodarczego na podmioty trzecie bez odpowiedniej rekompensaty (nieuwzględnienie ich w cenach). Zazwyczaj jest to uboczny skutek działalności danego podmiotu gospodarczego, którego konsekwencje (pozytywne bądź negatywne) ponosi szersze grono odbiorców niezależnie od swojej woli[1].
Efekty zewnętrzne powstają, gdy podmiot gospodarczy prowadzi działania wywierające wpływ na sytuację innych podmiotów, które nie są odpowiednio rekompensowane. Prowadzą one np. do nadmiernej wielkości produkcji dóbr w przypadku negatywnych efektów zewnętrznych lub niedostatecznej wielkości produkcji dóbr w przypadku pozytywnych efektów zewnętrznych. Efekty zewnętrzne istnieją, gdy część kosztów produkcji (tzw. koszty zewnętrzne) ponoszą lub część korzyści (tzw. korzyści zewnętrzne) odnoszą podmioty nie uczestniczące bezpośrednio w procesie wymiany. Oznacza to, że cena przestaje być efektywnym parametrem kształtowania się równowagi rynkowej.
Przykładem pozytywnego efektu zewnętrznego są działania tworzące dobra publiczne, takie jak udostępnianie informacji, czy podnoszenie lokalnego poziomu bezpieczeństwa lub zdrowia. Przykładami negatywnych efektów zewnętrznych są zanieczyszczenia środowiska lub hałas, jakie generuje np. zakład produkcyjny[2][3].
Efekty zewnętrzne są jedną z przyczyn istnienia zawodności rynku[4]. Podmiot gospodarczy, którego działalność jest źródłem efektów zewnętrznych, nie ma motywacji do uwzględniania ich wpływu na innych[5]. Pozostawiony sam sobie wytwarza zbyt wiele negatywnych oraz zbyt mało pozytywnych efektów zewnętrznych[5].