Skopje
stolica Macedonii Północnej Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Skopje[1][2], dawniej też (obecnie niezalecane) Skopie[3] (mac. Скопје, alb. Shkup, serb. Скопље – Skoplje, bułg. Скопие, gr. Σκόπια, tur. Üsküp) – stolica Macedonii Północnej, położona w kotlinie na wschód od Szar Płaniny nad rzeką Wardar, ludność: 611,107 mieszkańców (2021), główny ośrodek gospodarczy i naukowy kraju, węzeł drogowy oraz kolejowy ze stacją Skopje. Na południowy wschód od miasta położony jest międzynarodowy port lotniczy Skopje.
 Skopje | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Burmistrz | |||||
| Powierzchnia |
571,46 km² | ||||
| Wysokość |
240 m n.p.m. | ||||
| Populacja • liczba ludności |
| ||||
| Nr kierunkowy |
(0)2 | ||||
| Kod pocztowy |
główny kod 1000 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
SK | ||||
| Podział miasta |
10 gmin | ||||
 | |||||
Położenie na mapie Macedonii Północnej  | |||||
 42°00′N 21°26′E | |||||
| Strona internetowa | |||||
Obecna nazwa miasta może pochodzić od greckiego słowa σκοπιά – skopia, oznaczającego wojskowe obserwacyjne posterunki wartownicze. Ponadto w pobliżu obecnego miasta położone było antyczne miasto greckie Σκουποί[4], stolica plemienia Dardanów, po grecku alternatywnie zwanego też Σκούποι[5], zniszczone trzęsieniem ziemi w 518[6]. Miasto zostało odbudowane dzięki pomocy pochodzącego z tych stron cesarza Justyniana I Wielkiego; zmieniono wtedy jego nazwę na Ιουστινιανή Πρώτη (Pierwsza, najważniejsza dla Justyniana).
- starożytna iliryjska osada Scupi, Scup
- panowanie władców starożytnej Macedonii
- panowanie rzymskie i bizantyńskie
- panowanie cara Samuela Komitopula (972–992)
- panowanie bizantyńskie 1018–1181
- panowanie bułgarskie, po odrodzeniu się Bułgarii w tzw. Drugie państwo bułgarskie
- stolica serbskiego carstwa Stefana Duszana w XIV wieku
- 1392 – zajęcie miasta przez Turków
- 1469 – ukończenie przez Turków budowy Kamiennego Mostu przez rzekę Wardar
- 1689 – Skopje zajmują na krótko wojska austriackie, które przez dwa dni palą miasto, co kończy jego znaczenie jako ważnego ośrodka handlu
- 1873 – poprowadzenie przez Turków przez Skopje linii kolejowej z Salonik do Kosovskiej Mitrovicy
- 1888 – połączenie Skopje koleją z Atenami i Belgradem
- 1903 – Skopje ma 22 tys. mieszkańców, w tym 11 tys. Słowian (w tym 3,5 tys. mahometan), 6 tys. Turków, 3,5 tys. Albańczyków, 1,2 tys. Żydów, 400 Romów
- 1910, 26 sierpnia urodziła się św. Matka Teresa z Kalkuty[7]
- 1912 – po bitwie pod Kumanovem wojska tureckie opuściły miasto; wkroczenie wojsk serbskich
- 1913 – na podstawie układu pokojowego w Stambule oficjalne włączenie miasta w skład Królestwa Serbii
- 1925 – zburzenie meczetu Burmali z 1495 i budowa w jego miejscu Domu Oficerów
- 1935 – Skopje ma 50 tys. mieszkańców
- 1941 – zajęcie Skopje przez Bułgarię
- listopad 1944 – zajęcie miasta przez partyzantów Narodowej Armii Wyzwoleńczej Macedonii
- 1945 – stolica Jugosłowiańskiej Socjalistycznej Republiki Macedonii
- 1963 – katastrofalne trzęsienie ziemi (w odbudowie brali udział warszawscy urbaniści i architekci, w tym Adolf Ciborowski[8], wcześniej Naczelny Architekt Warszawy oraz m.in. Stanisław Jankowski (architekt) "Agaton" i Stanisław Broniewski "Orsza"
- 1991 – po rozpadzie Jugosławii stolica niepodległej Republiki Macedonii
Obecnie w centrum miasta przy głównym placu (plac Macedonii, mac. Плоштад Македонија) trwa budowa nowego centrum rządowo-kulturalnego. Nad rzeką Wardar wznoszone są nowe budynki (m.in. Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Muzeum Archeologiczne), niekiedy nawiązujące do poprzednich obiektów, stojących w tym miejscu do czasu pamiętnego trzęsienia ziemi w 1963 roku. W wyniku realizacji projektu Skopje 2014 wokół placu stanęło wiele pomników nawiązujących do odległej historii (m.in. monumentalny pomnik Aleksandra Macedońskiego oraz pomnik cesarza Justyniana I Wielkiego); prowadzone są również prace renowacyjne starszych obiektów.
Skopianie odwołują się do historycznej tradycji starożytnych Makedonów. Znalazło to m.in. wyraz w dawnej nazwie międzynarodowego portu lotniczego „Aleksander Wielki” oraz głównego stadionu sportowego „Filip II”, pomnikach Filipa II (Wojownik) i Aleksandra Wielkiego (Wojownik na koniu), publicznej ekspozycji oryginalnych fragmentów antycznych rzeźb przed najważniejszymi gmachami państwa itp.[9] W związku z powyższym w dziedzinie historii trwał spór międzypaństwowy z Grecją, szczególnie emocjonujący mieszkańców greckiej Macedonii. Ewenementem na skalę światową było także to, że inny międzynarodowy port lotniczy, położony obok greckiego macedońskiego miasta Kawala, także nosi imię „Aleksander Wielki”. W lutym 2018 lotnisko zmieniło nazwę, usuwając z niej patrona Aleksandra Wielkiego, by załagodzić spór z Grecją[10][11], a rok później nazwę zmienił również stadion narodowy, honorując znanego macedońskiego piosenkarza, Toše Proeskiego[12].
| Nr | Gmina (Општина) |
Powierzchnia (km²) |
Populacja (2002) |
|---|---|---|---|
| 1 |  Centar (Центар) |
7,52 | 45 412 |
| 2 |  Gazi Baba (Гази Баба) |
110,86 | 72 617 |
| 3 |  Aerodrom (Аеродром) |
21,85 | 72 009 |
| 4 |  Czair (Чаир) |
3,52 | 64 773 |
| 5 | .svg){kind=small} Kisela Voda (Кисела Вода) |
34,24 | 57 236 |
| 6 |  Butel (Бутел) |
54,79 | 36 154 |
| 7 |  Szuto Orizari (Шуто Оризари) |
7,48 | 22 017 |
| 8 |  Karposz (Карпош) |
35,21 | 59 666 |
| 9 |  Dziorcze Petrow (Ѓорче Петров) |
66,93 | 41 634 |
| 10 |  Saraj (Сарај) |
229,06 | 35 408 |
 Skopje |
571,46 | 506 926 |
- Słabo zachowane ruiny antycznego miasta Skup
- Akwedukt, wg jednych opinii rzymsko-bizantyński z I wieku n.e., rozbudowany w VI w. n.e. przez Justyniana Wielkiego; wg innych źródeł powstały dopiero w czasach tureckich, ewentualnie z użyciem części starszych konstrukcji[13][uwaga 1]
- Twierdza Skopsko Kale ze śladami osadnictwa z epok: neolitu i brązu, a także czasów rzymskich i bizantyjskich (obecnie trwają tam badania archeologiczne)
- Cerkiew św. Pantelejmona w Nerezi na przedmieściach Skopje z 1161 z zachowanymi freskami – wspaniałym przykładem malarstwa bizantyjskiego
- Kamienny średniowieczny most na rzece Wardar
- Cerkiew św. Nikity z XIV w.
- Architektura z okresu panowania tureckiego (łaźnie, zajazdy, meczety – głównie z XV w. m.in. meczet Mustafy Paszy) w muzułmańskiej części miasta (zob. Stary Bazar w Skopje)
- Cerkiew Przemienienia Pańskiego z XVII-XIX w.
- Synagoga Beit Jakow
- Plac Macedonii – centralny plac stanowiący mieszankę różnych stylów architektonicznych
- Stary Bazar w Skopje
- Porta Macedonia – jeden z najpopularniejszych zabytków w Skopje zbudowany na wzór łuku triumfalnego
- Most Sztuki nad rzeką Wardar[14]
- Muzeum Walki Macedońskiej[15]
- Muzeum Sztuki Współczesnej w Skopje
- Park Kobiet
Nazwa miasta Skopje jest w języku polskim rodzaju nijakiego i odmienia się jak „słońce”, np. Byłem w Skopju. Jedziemy do Skopja, lub pozostaje nieodmieniona, np. Byłem w Skopje. Jedziemy do Skopje[16].
Opracowano na podstawie materiału źródłowego[17][18][19][20].
|
- Ł. Galusek, Skopje: Od nowa, [w:] "Herito" Nr 22-23 (1-2/2016), Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków 2016, s. 204-217, ISSN 2082-310X
- M. Siarek, Alexander: Forging Utopia. samopublikacja. Skarżysko-Kamienna 2018. ISBN 978-83-950913-0-8
- M. Link-Lenczowska, Skopje Miasto architektura i sztuka solidarności, Międzynarodowe Centrum Kultury Kraków 2019 ISBN 978-83-63463-93-9
- K. Nettmann-Multanowska, Warszawa rysuje Skopje, Fundacja Centrum Architektury Warszawa 2022. ISBN 978-83-961764-3-1
- Aleksandra Zagórska-Chabros. Macedonia. Przewodnik Lajt. Pascal. Warszawa 2028 ISBN 978-83-81031-79-0
- W pierwszym okresie swego pobytu w Europie, Turcy osmańscy chętnie korzystali z gotowych do realizacji projektów, rzymskich lub bizantyjskich. Przykład akweduktu w Kawali, klasyfikowanego jako rzymski, mimo jego tureckiej realizacji.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
