From Wikipedia, the free encyclopedia
Forcat e Armatosura Turke (Turqisht: Türk Silahlı Kuvvetleri, TSK) janë forcat ushtarake të Republikës së Turqisë. Forcat e Armatosura Turke përbëhen nga Shtabi i Përgjithshëm, Forcat Tokësore, Forcat Detare dhe Forcat Ajrore. Shefi aktual i Shtabit të Përgjithshëm është gjenerali Yaşar Güler. Shefi i Shtabit të Përgjithshëm është Komandanti i Forcave të Armatosura. Në kohë lufte, Shefi i Shtabit të Përgjithshëm vepron si Komandant i Përgjithshëm në emër të Presidentit, i cili përfaqëson Komandën e Lartë Ushtarake të TAF në emër të Asamblesë së Madhe Kombëtare të Turqisë. Koordinimi i marrëdhënieve ushtarake të TAF me shtetet e tjera anëtare të NATO-s dhe shtetet mike është përgjegjësi e Shtabit të Përgjithshëm.
| Forcat e Armatosura Turke Türk Silahlı Kuvvetleri | |
|---|---|
| Themeluar | 3 maj 1920[lower-alpha 1] |
| Degët |  Forcat Tokësore Turke Forcat Detare Turke Forcat Ajrore Turke |
| Qendra e Bazës | Bakanlıklar, Çankaja, Ankara, Turkey |
| Komanda | |
| Komandanti i përgjithshëm |  Presidenti Rexhep Taip Erdoan |
| Ministri i Mbrojtjes |  Hulusi Akar |
| Shefi i Shtabit të Përgjithshëm |  Gjenerali Yaşar Güler |
| Fuqia njerëzore | |
| Ushtria mosha | 21–41[2] |
| Personel aktiv | 355,000[3] |
| Personeli rezervë | 380,000[4] |
| Përqind e GDP-së | 2.8% [5] |
| Industria | |
| Importe vjetore | $1,540 milion(2014)[6] |
| Eksporte vjetore | $2,350 milion (2018)[7] |
| Artikuj të ndyshëm | |
| Historia |
|
| Gradat | Gradat ushtarake të Turqisë |
Historia e Forcave të Armatosura Turke filloi me formimin e saj pas rënies së Perandorisë Osmane. Ushtria turke e perceptonte veten si roje të qemalizmit, ideologjisë zyrtare shtetërore, veçanërisht të theksimit të saj te sekularizmi. Pasi u bë anëtare e NATO-s në vitin 1952, Turqia filloi një program gjithëpërfshirës modernizimi për forcat e saj të armatosura. Ushtria turke dërgoi trupa për të luftuar në Luftën Koreane. Nga fundi i viteve 1980, filloi një proces i dytë ristrukturimi. Forcat e Armatosura Turke marrin pjesë në një grup beteje të BE-së nën kontrollin e Këshillit Evropian, grupin e betejës italo-rumune-turke. TAF gjithashtu kontribuon me staf operacional në iniciativën e korpusit shumëkombësh të ushtrisë Eurocorps të BE-së dhe NATO-s.
Forcat e Armatosura Turke janë forca e dytë më e madhe ushtarake në NATO, pas Forcave të Armatosura të SHBA-së, me një forcë të vlerësuar në vitin 2021 prej 895,000 personeli ushtarak dhe paraushtarak.
Turqia është një nga pesë vendet anëtare të NATO-s që janë pjesë e politikës së ndarjes bërthamore të aleancës, së bashku me Belgjikën, Gjermaninë, Italinë dhe Holandën.[8] Gjithsej 90 bomba bërthamore B61 janë pritur në bazën ajrore të Incirlik. 40 prej tyre ndahen për përdorim nga Forcat Ajrore Turke në rast të një konflikti bërthamor, por përdorimi i tyre kërkon miratimin e NATO-s.[9]
Pas përfundimit të Luftës së Parë Botërore, pas pushtimit të Anadollit nga Fuqitë e Antantës, shumë personel ushtarak osman u arratisën nga Rumelia në Anadoll për t'u bashkuar me Lëvizjen e re Kombëtare Turke (TNM). Gjatë Luftës së Pavarësisë, më 3 maj 1920, Birinxhi ferik Mustafa Fevzi Pasha (Çakmak) u emërua Ministër i Shefit të Shtabit të Përgjithshëm dhe Mirliva Ismet Pasha (Inony) u emërua Ministër i Shefit të Shtabit të Përgjithshëm të qeverisë së Asamblesë së Madhe Kombëtare (GNA).[10] Por më 3 gusht 1921, GNA shkarkoi Ismet Pashën nga posti i Ministrit të Mbrojtjes Kombëtare për shkak të dështimit të tij në Betejën e Afjonkarahisar–Eskishehir dhe më 5 gusht, pak para Betejës së Sakarjas, emëroi kryetarin e GNA Mustafa pashë Qemalin (Atatürk) si komandant i përgjithshëm i Ushtrisë së GNA. TNM fitoi Luftën e Pavarësisë pasi Izmiri u rikthye në 1922 si rezultat i Luftërave Greko-Turke (1919-1922).
Turqia qëndroi neutrale deri në fazat e fundit të Luftës së Dytë Botërore. Në fazën fillestare të Luftës së Dytë Botërore, Turqia nënshkroi një traktat të ndihmës reciproke me Britaninë e Madhe dhe Francën.[11] Por pas rënies së Francës, qeveria turke u përpoq të ruante një distancë të barabartë me aleatët dhe me Boshtin. Pas pushtimit të Ballkanit nga Gjermania Naziste, mbi të cilën territori i kontrolluar nga Boshti në Traki dhe ishujt lindorë të Detit Egje kufizoheshin me Turqinë, qeveria turke nënshkroi një Traktat Miqësie dhe Mos-Agresioni me Gjermaninë më 18 qershor 1941.
Pas pushtimit gjerman të Bashkimit Sovjetik, qeveria turke dërgoi një delegacion ushtarak vëzhguesish nën gjeneral-lejtnant Ali Fuat Erden në Gjermani dhe Frontin Lindor.[12] Pas tërheqjes gjermane nga Kaukazi, qeveria turke u afrua më pranë aleatëve dhe Winston Churchill u takua fshehurazi me Ismet Inony në Konferencën e Adanas në stacionin e trenit Yenice në Turqinë jugore më 30 janar 1943, me qëllimin për të bindur Turqinë për t'u bashkuar me luftë në anën e aleatëve. Pak ditë para fillimit të Operacionit Zitadelle në korrik 1943, qeveria turke dërgoi një delegacion ushtarak nën gjeneralin Xhemil Xhahit Tojdemir në Rusi dhe vëzhgoi stërvitjet e Batalionit të 503-të të Panzerëve të Rëndë dhe pajisjet e tij.[13] Por pas dështimit të Operacionit Zitadelle, qeveria turke mori pjesë në Konferencën e Dytë të Kajros në dhjetor 1943, ku Franklin D. Roosevelt, Churchill dhe Inony arritën një marrëveshje për çështjet në lidhje me kontributin e mundshëm të Turqisë për aleatët. Më 23 shkurt 1945, Turqia iu bashkua aleatëve duke i shpallur luftë Gjermanisë dhe Japonisë, pasi u njoftua në Konferencën e Jaltës se vetëm shtetet që ishin zyrtarisht në luftë me Gjermaninë dhe Japoninë deri më 1 mars 1945 do të pranoheshin në Kombet e Bashkuara.[14]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
