Siçilia
From Wikipedia, the free encyclopedia
Siçilia (italisht: Sicilia) është ishulli më i madh dhe më i populluar në Detin Mesdhe dhe një nga 20 rajonet e Italisë. Ngushtica e Mesinës e ndan atë nga rajoni i Kalabrisë në Italinë Jugore. Është një nga pesë rajonet autonome me status special dhe zyrtarisht quhet Regione Siciliana. Rajoni ka 5 milionë banorë. Kryeqyteti i saj është Palermo.
Siçilia
| |
---|---|
Himni: Madreterra | |
Vendi | Italia |
Kryeqyteti | Palermo |
Qeveria | |
• Presidenti | Renato Schifani (FI) |
Sipërfaqja | |
• Gjithsej | 25.711 km2 (9.927 sq mi) |
Popullsia (2019)[1] (8.3% e Italisë) | |
• Gjithsej | 4.969.147 |
• Dendësia | 190/km2 (500/sq mi) |
Emri i banorëve | Shqip: Siçilian Italisht: Siciliano (burrë) Italisht: Siciliana (grua) |
Grupi etnik | |
• Italian | 98% |
Zona kohore | UTC+1 (CET) |
• Verës (DST) | UTC+2 (CEST) |
ISO 3166 code | IT-82 |
GDP (nominal) | €89.2 trilionë (2018)[3] |
GDP per capita | €17,800 (2018)[3] |
IZHNJ (2021) | 0.847[4] very high · 21st of 21 |
NUTS Region | ITG |
Faqja zyrtare |
Siçilia është në Detin Mesdhe qendror, në jug të Gadishullit Italian në Evropën kontinentale, nga e cila ndahet nga Ngushtica e Mesinës. Pika historike e tij më e spikatur është Mali Etna, vullkani më i lartë aktiv në Evropë,[5] dhe një nga më aktivët në botë, aktualisht 3,357 m e lartë. Ishulli ka një klimë tipike mesdhetare.
Dëshmia më e hershme arkeologjike e aktivitetit njerëzor në ishull daton që nga viti 14,000 pes. Rreth vitit 750 pes, Siçilia kishte tre koloni fenikase dhe një duzinë greke dhe më vonë ishte vendi i Luftërave Siçiliane dhe Luftërave Punike. Pas përfundimit të provincës romake të Sicilisë me rënien e Perandorisë Romake në shekullin e 5-të e.r., Siçilia u sundua gjatë Mesjetës së Hershme nga vandalët, ostrogotët, Perandoria Bizantine dhe Emirati i Siçilisë. Pushtimi norman i Italisë jugore çoi në krijimin e Qarkut të Siçilisë më 1071, që u pasua nga Mbretëria e Siçilisë, një shtet që ekzistonte nga viti 1130 deri më 1816.[6][7] Më vonë, ajo u bashkua nën Shtëpinë e Bourbonit me Mbretërinë e Napolit si Mbretëria e Dy Siçilive. Ishulli u bë pjesë e Italisë në vitin 1860 pas Ekspeditës së Mijërave, një revoltë e udhëhequr nga Giuseppe Garibaldi gjatë bashkimit italian dhe një plebishit. Siçilisë iu dha statusi special si rajon autonom më 15 maj 1946, 18 ditë përpara referendumit institucional italian të vitit 1946.
Siçilia ka një kulturë të pasur dhe unike, veçanërisht në lidhje me artet, muzikën, letërsinë, kuzhinën dhe arkitekturën.