Lockheed Martin F-35 Lightning II
ABD yapımı 5. nesil savaş uçağı / From Wikipedia, the free encyclopedia
Lockheed Martin F-35 Lightning II (Türkçe: F-35 Şimşek II) (JSF, Joint Strike Fighter; Müşterek Saldırı Uçağı), hem hava üstünlük hem de saldırı görevlerini yerine getirmek ve savaştaki her amaç için farklı uçak geliştirmenin masraflı olmasından dolayı tek bir uçağın tüm görevleri yerine getirmesi amacıyla tasarlanan ve üretilen, 5. nesil, tek kişilik ve tek motorlu, tüm hava koşullarına uygun çok görevli bir Amerikan savaş uçağı ailesidir. Aynı zamanda elektronik harp ve istihbarat, gözetleme, hedef tespit ve keşif (ISTAR) yeteneklerini etkili bir şekilde sağlayabilir. Lockheed Martin, ana ortakları Northrop Grumman ve BAE Systems ile birlikte ana F-35 yüklenicisidir. Uçağın üç ana çeşidi vardır: geleneksel kalkış ve iniş modeli olan F-35A (CTOL), kısa kalkış ve dikey iniş özellikli olan F-35B (STOVL) ve gemiye konuşlu F-35C (CV[not 1]/CATOBAR).
Lockheed Martin F-35 Lightning II | |
---|---|
Türü | Çok rollü-hayalet-avcı uçağı |
Ulusal köken | ABD |
Üretici | Lockheed Martin Havacılık |
İlk uçuş | 15 Aralık 2006 (F-35A) |
Hizmete giriş | F-35B: 31 Temmuz 2015 (USMC)[1][2] F-35A: 2 Ağustos 2016 (USAF)[3][4] F-35C: 28 Şubat 2019 (USN)[5] |
Durumu | Etkin hizmette |
Ana kullanıcı | ABD Hava Kuvvetleri ABD Deniz Kuvvetleri ABD Deniz Piyade Kolordusu |
Diğer kullanıcılar | Bkz. diğer kullanıcılar |
Üretim aralığı | 2006 - günümüz |
Üretim sayısı | 990+ (1 Şubat 2024 itibarıyla)[6] |
Program maliyeti | US$ 428.4 milyar (2044 yılına kadar, o yılın dolar ile), operasyonlar ve idame için $1,196.4 milyar (2077'ye kadar, o yılın dolar ile) (2019 tahmini)[7] |
Birim maliyeti | Uçabilir yerel sürümün maliyeti: F-35A: $ 77.9 milyon (lot 14)[8] F-35B: $ 101.3 milyon (lot 14)[8] F-35C: $ 94.4 milyon (lot 14)[8] İhracat sürümü fiyatı: F-35A: $ 133 milyon (uçabilir maliyet, 2018)[9]) - $ 176.5 milyon (tam silahlı, 2018)[10] F-35I: $ 200 milyon (tam silahlı, 2018)[11] |
Gelişimi | Lockheed Martin X-35 |
Değişimleri | F-35I (İsrail için) CF-35 (Kanada için) |
Uçak, 2001 yılında Müşterek Saldırı Uçağı (JSF) programı geliştiriminde Boeing X-32'yi eleyen bir öntür olan Lockheed Martin X-35'ten sürümlendirilmiştir. Başlangıçta ABD deniz ve hava kuvvetlerindeki F-16, A-10, F/A-18 (yeni olan E/F "Super Hornet" varyantları hariç) ve AV-8B'leri, İngiltere ise Harrier'ları bu uçak ile değiştirecekti.
NATO ve Birleşik Krallık, İtalya, Avustralya, Kanada, Norveç, Danimarka, Hollanda ve eski ortak Türkiye de dahil yakın ABD müttefiği program ortağı ülkelerden ek ödeneklerle birlikte, geliştirilmesi esas olarak Amerika Birleşik Devletleri tarafından finanse edilmektedir.[12][13] Başka birçok ülke de uçaktan sipariş etmiş veya sipariş niyetini açıklamıştır. Program, benzeri görülmemiş boyutu, karmaşıklığı, balonlaşan maliyetleri ve çok geciken teslimatları nedeniyle çok fazla incelemenin konusu olmuş ve eleştiri almıştır.[not 2][14] Uçağın eşzamanlı üretiminin satın alma stratejisi, geliştirme ve test aşamasındayken, pahalı tasarım değişikliklerine ve iyileştirmelere yol açmıştır.[15][16]
F-35B, ABD Deniz Piyade Kolordusu'nda Temmuz 2015'te hizmete girmiş, ardından Ağustos 2016'da ABD Hava Kuvvetleri'nde F-35A ve Şubat 2019'da ABD Donanması'nda F-35C hizmete girmiştir.[1][3][5] F-35 ilk olarak 2018'de İsrail Hava Kuvvetleri tarafından bir askeri operasyonda kullanılmıştır.[17] ABD, 2044 yılına kadar 2.456 adet F-35'i satın almayı planlamakta ve bu da hava kuvvetlerinin, donanma kuvvetlerinin ve deniz piyadelerinin mürettebatlı taktik hava gücünün büyük bir bölümünü birkaç on yıl boyunca temsil edecektir.[7] Uçağın 2070 yılına kadar etkin olarak kullanılacağı tahmin edilmektedir.[18]
Uçak F-22'de kullanılan teknolojilerden de faydalanılarak üretilmiştir. Radardaki izi F-22 kadar küçük olamasa bile günümüz uçaklarından düşüktür. Bunu sağlamak için silah istasyonları gövdenin içine saklanmış, daha keskin geometriye sahip bir gövde tasarımı yapılmış, kompozit malzemelerin kullanım oranı artmış ve özel RAM (Radar Absorbing Material) boyama yapılmıştır. Uçak gemisi varyantının gemi pistine inip kalkarken, mancınıkla fırlatılabilmesi ve kanca ile yakalanabilmesi için gövde altı sağlamlaştırılmıştır.