Jura (dönem)
Mezozoyik Zaman'ın ikinci dönemi / From Wikipedia, the free encyclopedia
Jura veya Jura dönemi, Mezozoyik Zaman'ın Triyas'tan sonra gelen, yani ikinci dönemidir.[3] 200 milyon yıl öncesi ve 145 milyon yıl öncesi arasındadır. Jura, adını o döneme ait kireçtaşı tabakalarının ilk belirlendiği Avrupa Alplerindeki Jura Dağları'ndan almıştır. Jura döneminin başlangıcında, süper kıta Pangea iki kara kütlesine bölünmeye başlamıştı: kuzeyde Lavrasya ve güneyde Gondvana. Bu, daha fazla kıyı şeridi yarattı ve karasal iklimi kurudan nemliye kaydırdı; Triyas'ın kurak çöllerinin çoğunun yerini yemyeşil yağmur ormanları aldı.
Bu madde, Vikipedi biçem el kitabına uygun değildir. (Ekim 2020) |
Jura | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
201,3 ± 0,2 - ~145,0 myö | |||||||||
Kronoloji | |||||||||
| |||||||||
Etimoloji | |||||||||
Kullanım bilgisi | |||||||||
Gök cismi | Dünya | ||||||||
Bölgesel kullanım | Küresel (ICS) | ||||||||
Kullanılan zaman çizelgesi | ICS Zaman Cetveli | ||||||||
Tanım | |||||||||
Kronolojik birim | Dönem | ||||||||
Stratigrafik birim | Sistem | ||||||||
Zaman aralığının resmîyeti | Resmî | ||||||||
Alt sınırını belirleyen | Bir ammonit olan Psiloceras spelae tirolicum'un ilk ortaya çıkışı. | ||||||||
Alt sınır KSKN | Kuhjoch kesiti, Karwendel dağları, Kuzey Kireçli Alpleri, Avusturya 47.4839°K 11.5306°D / 47.4839; 11.5306 | ||||||||
KSKN onayı | 2010[2] | ||||||||
Üst sınırını belirleyen | Resmî olarak belirlenmemiştir | ||||||||
Üst sınır belirleyici adayları |
| ||||||||
Üst sınır KSKN aday bölümleri | Yok | ||||||||
Atmosfer ve iklim verileri |
Jura dönemi üç alt döneme ayrılır: erken, orta ve geç. Benzer şekilde stratigrafide de; alt Jura, orta Jura ve üst Jura kaya oluşumlarına ayrılır.
Jura döneminde tek kıta Pangea, kuzeye doğru kayarken, kuzey enlemlerinde sıkışıyor ve parçalanmaya başlıyordu. Parçalar birbirinden uzaklaşmaya başladılar. Bu uzaklaşmalar aralarında geniş ve uzun yarıklar oluşturdu. Bu yarıklar boyunca pek çok volkanik etkinlik yaşanmıştır. İzleyen Kretase döneminde bugünkü Kuzey Avrupa ve Kuzey Amerika birbirinden ince bir deniz çizgisiyle ayrılmış olacaktır.
Jura iklimi Triyas'a göre daha yumuşak, iklimler arası farklılıklar belirsizdi. Yağış miktarı artmış, sıcaklıklar düşmüştü. Artan nem miktarıyla birlikte bitki yaşamı daha güçlendi. Dönemin büyük bölümünde kutuplarda buzul yoktu ve bunun bir sonucu olarak deniz seviyesi yüksekti. Yükselen denizler, kıtaların bir bölümünün üzerini örttü.
Triyas'ın sonunda gerçekleşen küçük bir yok oluş, Jura'da dinozorların yayılmasına fırsat verdi. Dinozorlar çeşitlenip gelişti, dev boyutlara ulaştı. Jura'nın başında Diplodocus ve Apatosaurus gibi devasa sauropod dinozorlar çeşitlendi. Allosaurus ve Compsognathus gibi etçil teropodlar da sayıca bollaştı. Kuş benzeri dinozorlar yaygınlaşırken, Archaeopteryx gibi dinozor benzeri ilkel kuşlar dönemin sonunda ortaya çıktı.
Dinozorlar karada hüküm sürerken, bilinen en büyük uçan omurgalılar olan teruzorlar gökyüzünde yaygınlaştı. İhtiyozorlar, plesiyozorlar ve dev deniz timsahları, denizlerde sürüngen hanedanın temsilcileri olarak besin zincirinin en üstünde yerlerini aldı.
Jura'da sürüngenlerin ezici üstünlüğü olsa da, ilkel memeliler bu dönemde gelişme ve çeşitlenmelerine devam etti; üst Jura'da ilkel eteneli memelilerin ilk temsilcisi Juramaia evrimleşti. İlk çiçekli bitkilerin de Jura'nın sonlarına doğru evrimleştiği düşünülüyor.
Jura'nın sonunda küçük bir kitlesel yok oluş meydana geldi. Yok oluştan karasal ekosistemler, özellikle dinozorlar, pek fazla etkilenmedi. Ammonitlerin pek çok cinsi, deniz sürüngenleri, midye ve istiridye türlerinin %80'i ve pek çok sığ su canlısı yok oldu. Bu yok oluşun sebebi bilinmiyor. Ancak deniz tabanındaki çok büyük metan yataklarının boşalmasının tetiklediği bir dizi olayın sonucunda oluşan iklim değişiminin yok oluşa neden olabileceğine dair kuşkular vardır. Jura'dan sonra Kretase dönemi başladı.