İnanna
Sümer tanrıçası / From Wikipedia, the free encyclopedia
İnanna (Sümerce: 𒀭𒈹 Dinanna, ayrıca 𒀭𒊩𒌆𒀭𒈾 Dnin-an-na[6][7]); aşk, güzellik, seks, savaş, adalet ve siyasi güçle ilişkilendirilen antik Mezopotamya tanrıçasıdır. Sümerlerde kendisine "İnanna" adıyla ibadet edilirken daha sonraki dönemlerde Akad, Babil ve Asurlular tarafından İştar (Dištar)[6] olarak tanımlanmış ve "Cennetin Kraliçesi" olarak anılmıştır. Ana tapınma merkezi Uruk'taki Eanna Tapınağı'dır ve buranın koruyucu tanrıçası kabul edilmiştir. Venüs gezegeniyle ilişkilendirilmiş ve aslan ile sekiz köşeli yıldız, en belirgin sembolü olmuştur. İştar'ın kocası, daha sonraki dönemlerde Tammuz olarak anılacak olan Tanrı Dumuzid iken yardımcısı (sukkal) ise sonraki dönemlerde erkek tanrılar İlabrat ve Papsukkal ile bir tutulacak olan Ninşubur'dur.
İnanna/İştar | |
---|---|
Cennetin Kraliçesi Seks, savaş, adalet ve politik güç tanrıçası | |
Yaşadığı yer | Cennet |
Gezegeni | Venüs |
Sembolleri | kanca şeklindeki kamış düğümü, sekiz köşeli yıldız, aslan, rozet, güvercin |
Bineği | Aslan |
Kişisel bilgileri | |
Eşi | Çoban Dumuzid; Zababa; isimsiz birçok kişi daha |
Çocukları | genellikle yok ancak nadiren de olsa Lulal ve/veya Şara veya Nanaya |
Ebeveynleri | |
Kardeşleri | |
Karşılıkları | |
Yunan karşılığı | Afrodit, Athena[3][4][5] |
Roma karşılığı | Venüs, Minerva[3][4][5] |
Kenan karşılığı | Astarte |
Huri karşılığı | Šauška |
Elam karşılığı | Pinikir |
İnanna'ya Sümerlerde en erken Uruk Dönemi'nin (MÖ 4000-3100) başlarında tapınılırken Akad Kralı Sargon'un bölgeyi ele geçirmesinden önce bölgede kendisine tapınma pek yaygın değildi. Sargon sonrası dönemde ise Mezopotamya'da tapınaklarıyla Sümer panteonunda en çok saygı duyulan tanrılardan biri hâline gelmiştir.[8][9] Çeşitli cinsel ayinlerle ilişkilendirilme ihtimali olan İnanna/İştar kültü, bölgedeki Sümerleri özümseyen ve başarılı olan Doğu Sami diline mensup kişiler (Akadlar, Asurlar] ve Babilliler) tarafından devam ettirilmiştir. Özellikle Asurlar tarafından sevilmiş hatta sıralamada millî tanrıları Aşur'un da önüne geçerek panteonlarındaki en parlak tanrı olmuştur. Tanah'ta İnanna/İştar'dan üstü kapalı bir şekilde bahsedilmiş ve Ugaritli Ashtart ile ilerleyen dönemlerde muhtemelen Yunan Tanrıçası Afrodit'in gelişimini etkileyecek olan Fenikeli Astarte'yi büyük ölçüde etkilemiştir. İnanna'ya tapınma, Hristiyanlığın doğuşuyla MS 1 ila 6. yüzyıl arasında yavaş yavaş ortadan kalkmıştır.
İnanna, diğer Sümer tanrılarına göre daha fazla mitlerde yer almaktadır.[10][11][12] Ayrıca, yalnızca Nergal ile karşılaştırılabilecek kadar benzersiz bir şekilde yüksek sayıda sıfata ve alternatif isme sahip olmuştur.[13] Mitlerinin çoğu, diğer tanrıların alanlarını ele geçirmesini içerir. Uygarlığın tüm olumlu ve olumsuz yönlerini temsil eden me'leri Bilgelik Tanrısı Enki'den çaldığına; Eanna tapınağını ise Gökyüzü Tanrısı An'dan aldığına inanılmıştır. Daha sonra Şamaş olarak anılacak olan ikiz kardeşi Utu ile İnanna, ilahi hükmün uygulayıcı olmuştur. Otoritesine meydan okuduğu için Ebih Dağı'nı yıkmış, uykudayken kendisine tecavüz eden Bahçıvan Şukaletuda'ya öfkeyle saldırmış, Dumuzid'i öldürdüğü için haydut kadın Bilulu'nun izini arayıp bularak ilahi adaletle Bilulu'yu öldürmüştür. Gılgamış Destanı'nın standart Akadca versiyonunda İştar, Gılgamış'tan eşi olmasını ister fakat reddedilince Enkidu'nun ölümüyle sonuçlanan Gök Boğası'nı serbest bırakır ve bu da Gılgamış'ın ölümsüzlüğü aramasıyla sonuçlanır.
İnanna/İştar'ın en ünlü miti, İnanna/İştar'ın antik Mezopotamya yeraltı dünyası Kur'a inişinin ve oradan geri dönüşünün hikâyesidir. Bu mite göre yeraltı dünyasının kraliçesi olan ablası Ereşkigal'in topraklarını fethetmeye çalışır, buna karşılık yeraltı dünyasının yedi yargıcı tarafından kibirden (hybris) suçlu sayılır ve vurularak öldürülür. Üç gün sonra, Ninşubur tüm tanrılara İnanna'yı geri getirmeleri için yalvarır ancak İnanna'yı kurtarmak için iki cinsiyetsiz varlık gönderen Enki dışında hepsi kendisini reddeder. İnanna'ya yeraltı dünyasının dışına kadar eşlik ederler ancak yeraltı dünyasının koruyucuları olan galla, İnanna yerine kocası Dumuzid'i yeraltı dünyasına sürükler. Sonuç olarak Dumuzid'in yılın yarısı için cennete dönmesine izin verilirken Dumuzid'in kız kardeşi Geştinanna, diğer yarısı için yeraltı dünyasında kalır ve bu da mevsim döngüsünü meydana getirir.