Colorado
boma la ku United States of America / From Wikipedia, the free encyclopedia
Colorado (/ˌkɒləˈrædoʊ, -ˈrɑːdoʊ/ (pulikizgani machemelo),[7][8] machemelo ghnayake[9]) ni boma ilo liri ku Mountain West ku Kumanjiliro gha dazi kwa United States. Chigaŵa ichi chikupanga mapiri ghanandi gha ku Rocky Mountains, kumpoto kwa Colorado Plateau, na kumanjiliro gha dazi kwa Great Plains. Colorado ni boma la nambara 8 pa vyaru ivyo vili na ŵanthu ŵanandi chomene mu U.S. ndipo ni la nambara 21 pa vyaru ivyo vili na ŵanthu ŵanandi chomene. Ofesi ya United States Census Bureau yikati ŵanthu awo ŵakukhala ku Colorado ŵalipo 5,839,926 pa Julayi 1, 2022, ndipo ichi ntchiŵelengero cha 1.15% kufuma pa census ya ku United States ya 2020.[10]
Colorado | |||
---|---|---|---|
State | |||
Nicknames: The Centennial State | |||
Motto(s): Nil sine numine (English: Nothing without providence) | |||
Anthem: Where the Columbines Grow & Rocky Mountain High[1] | |||
Charu | United States | ||
Pambele lindazgoke boma | Territory of Colorado[2] | ||
Admitted to the Union | August 1, 1876; 147 years ago (1876-08-01)[3] (38th) | ||
Msumba waboma (and largest city) | Denver | ||
Largest county or equivalent | El Paso | ||
Largest metro and urban areas | Denver | ||
Government | |||
• Governor | Jared Polis (D) | ||
• Lieutenant Governor | Dianne Primavera (D) | ||
Legislature | General Assembly | ||
• Upper house | Senate | ||
• Lower house | House of Representatives | ||
Judiciary | Supreme Court (list) | ||
U.S. senators | Michael Bennet (D) John Hickenlooper (D) | ||
U.S. House delegation | 5 Democrats 3 Republicans (list) | ||
Area | |||
• Total | 104,094 sq mi (269,837 km2) | ||
• Land | 103,718 sq mi (268,875 km2) | ||
• Water | 376 sq mi (962 km2) 0.36% | ||
• Rank | 8th | ||
Dimensions | |||
• Length | 280 mi (451 km) | ||
• Width | 380 mi (612 km) | ||
Elevation | 6,800 ft (2,070 m) | ||
Highest elevation | 14,440 ft (4,401.2 m) | ||
Lowest elevation | 3,317 ft (1,011 m) | ||
Population (estimate as of July 1, 2022) | |||
• Total | 5,839,926 | ||
• Rank | 21st | ||
• Density | 56.25/sq mi (21.72/km2) | ||
• Rank | 37th | ||
• Median household income | $75,200[6] | ||
• Income rank | 9th | ||
Demonym | Coloradan | ||
Language | |||
• Official language | English | ||
Time zone | UTC−07:00 (MST) | ||
• Summer (DST) | UTC−06:00 (MDT) | ||
USPS abbreviation | CO | ||
ISO 3166 code | US-CO | ||
Latitude | 37°N to 41°N | ||
Longitude | 102.0467°W to 109.0467°W | ||
Website | www | ||
Symbols of Colorado | |||
Slogan | Colorful Colorado | ||
Amphibian | Western tiger salamander Ambystoma mavortium | ||
Bird | Lark bunting Calamospiza melanocoryus | ||
Cactus | Claret cup cactus Echinocereus triglochidiatus | ||
Fish | Greenback cutthroat trout Oncorhynchus clarki somias | ||
Flower | Rocky Mountain columbine Aquilegia coerulea | ||
Grass | Blue grama grass Bouteloua gracilis | ||
Insect | Colorado Hairstreak Hypaurotis crysalus | ||
Mammal | Rocky Mountain bighorn sheep Ovis canadensis | ||
Pet | Colorado shelter pets Canis lupus familiaris and Felis catus | ||
Reptile | Western painted turtle Chrysemys picta bellii | ||
Tree | Colorado blue spruce Picea pungens | ||
Folk dance | Square dance Chorea quadra | ||
Fossil | Stegosaurus Stegosaurus armatus | ||
Gemstone | Aquamarine | ||
Mineral | Rhodochrosite | ||
Rock | Yule Marble | ||
Ship | USS Colorado (SSN-788) | ||
Sport | Pack burro racing (summer) Skiing & snowboarding (winter) | ||
Tartan | Colorado state tartan | ||
Ŵanthu ŵa ku America na ŵasekuru ŵawo ŵakukhala mu caru ici kwa vilimika pafupifupi 13,500 panji kujumpha apa. Kufumira kumafumiro gha dazi kwa mapiri gha Rocky kukaŵa nthowa yikuru iyo ŵanthu ŵakendangamo para ŵakusamira ku vyaru vinyake vya ku America. Mu 1848, boma la United States likazomerezga kuti chigaŵa ichi chiŵe cha charu cha Spain. Mu 1858 na 1862, ŵanthu ŵanandi ŵakaluta ku malo agha chifukwa cha kupenja golide. Pa Febuluwale 28, 1861, boma la U.S. Pulezidenti James Buchanan wakasainira dango lakuti boma la Colorado liŵe lakwamba, ndipo pa Ogasiti 1, 1876, Pulezidenti Ulysses S. Grant wakasaina Proclamation 230 yakuzomerezga Colorado kuŵa boma la nambara 38.[3] Lizgu la Cisipanishi lakuti "colorado" likung'anamura "kufipirwa". Boma la Colorado likucemeka kuti "Centennial State" cifukwa likaŵa lakwamba kuwusa pamanyuma pa vilimika 100 kufuma apo likapokera wanangwa.
Charu cha Colorado chili kumpoto kwa Wyoming, kumpoto chakumafumiro gha dazi kwa Nebraska, kumafumiro gha dazi kwa Kansas, kumafumiro gha dazi kwa Oklahoma, kumwera kwa New Mexico, na kumanjiliro gha dazi kwa Utah. Charu cha Colorado chili kumwera chakumafumiro gha dazi kwa Arizona. Ku Colorado kuli mapiri, nkhorongo, mapiri ghatali, mapiri ghatali, madambo, milonga, na mapopa. Colorado ni limoza mwa vyaru ivyo vili na mapiri ndipo kanandi ŵanthu ŵakuti vili kumwera ca kumanjiliro gha dazi kwa United States. Malo ghatali gha ku Colorado ghangaŵa kuti ghakukhala ku cigaŵa ca ku America.
Denver ni msumba ukuru wa boma ili, ndipo ni msumba uwo uli na ŵanthu ŵanandi chomene. Colorado Springs ni msumba wachiŵiri uwo uli na ŵanthu ŵanandi comene mu caru ici. Ŵanthu ŵa mu boma ili ŵakucemeka kuti ŵanthu ŵa ku Colorado, nangauli nyengo zinyake ŵakucemeka kuti ŵanthu ŵa ku Colorado.[11][12] Vinyake mwa vinthu ivyo vikupangiska kuti caru ciŵe cakukhora ni vya boma na vya nkhondo, migodi, ulimi, vyamwendakwenda, na vinyake ivyo vikupangiska kuti vinthu visinthe. Pakuti maji ghakukwera kweniso ghakukhala pachoko, ulimi, makuni, na vyamwendakwenda mu Colorado vikukhwaskika comene na kusintha kwa nyengo.[13]