Kariyes
tish qattiq toʻqimalarining zararlanishi / From Wikipedia, the free encyclopedia
Kariyes (lotincha: caries — chirish) — tish kasalligi (qarang Tish chirishi)[1]. Kariyes keng tarqalgan kasallik bo‘lib, aholining 95% da uchraydi. Kariyes murakkab patologik jarayon bo‘lib, bunda tish to‘qimalari tez yoki sekin yemiriladi va tishda zararlangan bo‘shliq – kovak hosil bo‘ladi. Hozirgi vaqtda kariyesning kelib chiqishi haqida bir necha yuz nazariyalar bor. Kariyesni kelib chiqishida ko‘pgina faktorlar o‘rin tutadi. Asosiy faktorlarga quyidagilar kiradi:
Kariyes | |
---|---|
Kariyesdan zararlangan tish | |
Klassifikatsiyasi va tashqi linklar | |
DiseasesDB | 29357 |
MedlinePlus | 001055 |
MeSH | D003731 |
– og‘iz bo‘shlig‘i mikroflorasi;
– ovqat va ovqatlanish rejimi;
– suv tarkibidagi ftorning miqdori;
– so‘lakning tarkibi va hajmi;
– organizimning umumiy holati;
– organizimga bo‘lgan ekstremal ta’sirlar;
– tashqi va ichki muhitdagi endogen va ekzogen faktorlar.
Kariyesning uch xil turi mavjud: anatomik, topografik va klinik. Anatomik tasnif asosan emal kariyesi, dentin kariyesi, sement kariyesdan iborat. Topografik tasnif xastalik chuqurligiga asoslangan bo‘lib quyidagicha bo‘linadi: dog‘ shaklidagi kariyes, yuza kariyes, o‘rta kariyes va chuqur kariyes . Klinik kechishi bo‘yicha tez kechuvchi va sekin kechuvchi kariyeslar mavjud. Klinik ko‘rinishiga ko‘ra oq va pigmentlangan dog‘lar (jigarrangdan qong‘ir ranggacha) bo‘ladi. Tekshirishlarda kariyes jadal kechganda oq, sekin kechganda pigmentlangan bo‘lishi aniqlangan. Kariyesni kechishi esa davo rejasini tuzishda katta ahamiyatga ega.
Kariyes kovaklari Blek tasnifiga asosan V ta sinfga bo‘linadi:
I sinf kichik va katta oziq tishlarning fissuralari, tabiiy izlarda joylashgan kariyes kovaklari;
II sinf premolyar va molyarlarning kontakt yuzalarda joylashgan kariyes kovaklari;
III sinf kesuv qirraning butunligi saqlangan qoziq va kesuv tishlarning kontakt yuzalaridagi kariyes kovagi;
IV sinf kesuv qirra burchagining butunligi buzilgan qoziq va kesuv tishlarning kontakt yuzasidagi kariyes kovagi;
V sinf tishlarning vestibulyar va oral yuzalarining bo‘yin qismida joylashgan kariyes kovaklari.