Karel XIII van Swede

Karel XIII (Sweeds/Noors: Karl; Stockholm, 7 Oktober 1748 – aldaar, 5 Februarie 1818) was van 1809 tot 1818 die koning van Swede en van 1814 tot 1818 as Karel II die koning van Noorweë.

Karel XIII
Koning van Swede en Noorweë
Portret van Karel XIII van Swede deur Carl Frederic von Breda
Huis	Holstein-Gottorp
Titel	Koning van Swede
Regeer	1809–1818
Voorganger	Gustaaf IV Adolf van Swede
Opvolger	Karel XIV Johan van Swede
Titel	Koning van Noorweë
Regeer	1814–1818
Voorganger	Christiaan VIII van Denemarke
Opvolger	Karel XIV Johan van Swede
Eggenote	Hedwig Elizabeth Charlotte van Holstein-Gottorp
Kinders	Louisa Hedwig Karel Adolf
Gebore	7 Oktober 1748; Stockholm
Oorlede	5 Februarie 1818; Stockholm
Vader	Adolf Fredrik van Swede
Moeder	Louisa Ulrika van Pruise

Karel, uit die huis Holstein-Gottorp, was die tweede seun van koning Adolf Frederik van Swede en Louisa Ulrika van Pruise, die suster van Frederik II van Pruise. Hy volg 'n loopbaan in die vloot en word 'n admiraal, waar hy enkele suksesvolle seeslae in die Russies-Sweedse Oorlog (1788–1790) lewer.

Na sy broer, koning Gustaaf III in 1792 vermoor is, was hy vier jaar lank regent vir die minderjarige kroonprins Gustaaf IV. Die werklike regering is egter deur sy vertroueling, baron Gustaf Adolf Reuterholm behartig, wat hy in die Geheime Raad aangestel het. Reuterholm het aanvanklik hervormings deurgevoer, onder andere meer persvryheid. Nadat die Sweedse pers met besprekinge oor die meriete van die republikeinse grondwette van Frankryk en die Verenigde State van Amerika begin, is die liberalisering stopgesit. Toe Gustaaf IV meerderjarig word moes Reuterholm na die buiteland vlug. Sy oom, Karel XII het homself na sy landgoed teruggetrek.

Op 13 Maart 1809 het die Sweedse leër die jong koning afgesit en die 60-jarige prins Karel weer tot regent uitgeroep. Op 6 Junie word hy die koning nadat hy die nuwe liberale grondwet, waarin die mag van die koning beperk word, erken. Op 4 November 1814 word hy ook die koning van Noorweë, wat deur die Verdrag van Kiel van Denemarke losgemaak is, en in 'n personele unie met Swede verbind is. Dit vergoed die vorige verlies van Finland aan Rusland.

Karel se kinders het jonk gesterf (hy was met sy niggie, Hedwig Elizabeth Charlotte van Holstein-Gottorp getroud). Die afgesette Gustaaf Adolf het met sy kinders en al na die buiteland gevlug, wat hulle ook van die troon uitgesluit het. Die Deense prins Christiaan August van Sleeswyk-Holstein-Sonderburg-Augustenburg (herdoop tot Karel August) is as troonopvolger aangewys. Baron Reuterholm, wat in 1809 uit ballingskap teruggekeer het, is nie toegelaat om die koning te word nie.

Na die skielike, onverwagte dood van die (Deense) kandidaat-troonopvolger in 1810 nooi die Sweedse regering die Franse maarskalk Jean-Baptiste Bernadotte om as troonopvolger en regent te regeer. Hy word deur Karel XIII as sy stiefseun aangeneem. Na Karel se dood bestyg hy die kroon as Karel XIV Johan. Sy nageslag regeer Swede tot vandag toe.

Nageslag

Hy het die volgende kinders by Hedwig Elizabeth Charlotte van Holstein-Gottorp gehad:

• Louisa Hedwig van Swede (2 Julie 1797 – 2 Julie 1797) prinses van Swede
• Karel Adolf van Swede (3 Julie 1798 – 10 Julie 1798) prins van Swede

By sy buite-egtelike minnares, die hofdame Christina Augusta von Fersen (10 Maart 1754 – Stockholm, 8 April 1846), verwek hy:

• Carl Axel Löwenhielm (Stockholm, 3 November 1772 – 9 Junie 1861)

Aangenome kinders:

• Christiaan August van Sleeswijk-Holstein-Sonderburg-Augustenburg (1768–1810) as Karel August kroonprins van Swede
• Jean Baptist Jules Bernadotte (1763–1844) as Karel XIV Johan koning van Swede