Fischmarkt (Basel)
From Wikipedia, the free encyclopedia
Dr Fischmäärt isch e Blatz z Baasel in dr Nööchi vom Rhii, wo d Spiegelgass, d Määrtgass und d Roothuusgass zämmekömme.
| Fischmäärt | |
|---|---|
 | |
 | |
| Dr Fischmäärtbrunne | |
| Basisdaate | |
| Ort | Basel |
| Aagläit | Middelalter |
| Stroosse, wo in Blatz iinechömme | Spiegelgass Määrtgass Roothuusgass |
| Bauwärk | Dr Fischmäärtbrunne, e Woon- und Gschäftshuus im Jugendstiil |
| Nutzig | |
| Nutzergrubbe | Verkeer |
| Dialäkt: Baseldütsch |
Vom Middelalter bis ins 19. Joorhundert häi d Fischer iiri Waar dört döfe und e langi Zit sogar dört müesse verchaufe. Fisch häi im Middelalter in dr Baasler Chuchi e wichdigi Rolle gspiilt. Im Rhii und sine Nääbeflüss het s e Hufe Fisch ghaa, wo vo dr Bevölkerig vor allem in dr Fastezit gärn gässe worde isch. Im 19. Joorhundert, wo Baasel wider e jüüdischi Gmäind ghaa het, si die vilmol am Fritig Fisch für s Schabatmool kho khaufe.
Dr Fischmäärt isch emol äins vo de politische Zentrum vo dr Stadt gsi. Dört isch s Baasler Roothuus gstande, bis dass es noch em Bau vo dr Rhiibrugg im 13. Joorhundert an dr Määrtblatz züüglet worde isch.
Dr Määrtblatz
Dr Baasler Fischmäärt isch näben em Birsig öbbe fuffzig Meter bachuf vo däm sinere Mündig in Rhii glääge. Bis 1359 isch dr Birsig dört offe gsi, denn het men e Gwölb drüüber baut und dr hütig Blatz isch enstande, aber no 1378 si bi Hoochwasser Wäidling uf em Fischmäärt umegfaare, wie s scho 1271 bassiert isch; und 1446 si säggs Hüüser am Blatz wägen em Wasser zämmegheit.[2] In dr Middi vom Blatz isch sit em Ändi vom 14. Joorhundert e groosse Brunne gstande. In däm Brunne häi d Fischer iiri Fisch lääbig in Cheefig ghalte, bis si no am gliiche Daag verchauft worde si. Das het im Root nid eso gfalle, wo sit 1447 dr imposant Brunne uf sini Chöste het lo butze. 1513 het er verbote, d Fischkäste in Brunne z stelle, aber schliesslig isch s zum ene Kompromiss choo, und d Fischer häi d Erlaubnis bekhoo, d Fisch in Brunne z due, wenn s Wasser im Rhii drüeb sig.[3]
Nääbe em Brunne häi si Bänk ufgstellt, wo si die lääbige Fisch druf verkhauft und usgnoo häi. Für dooti Fisch het s e bsundrige Bank ghaa. Das isch s Schelmebänkli[4] gsi. Uf daas Schelmebänkli het d Obrikäit bsundrigs ufbasst, wil dooti Fisch schnäll schlächt worde si. Dorum het mä noch ere Verordnig us em Joor 1623 dooti Fisch nume drei Stunde lang döfe zum Verkhauf aabiete. Denn het sä dr Stuubechnächt vo dr Zumft ze Fischer abgruumt und furtgheit.
In dr Nöizit isch dr Fischmäärt weeniger wichdig worde. D Zumft het iiri Monopoolstellig und Kontrollfunkzioone verloore. Am Ändi vom 19. Joorhundert hets nume no am Fritig Määrt gee. Öbbe no zwanzig Händler us dr Stadt und us em Elsass häi am sibni am Moorge iiri Waar afo aabiete und scho am zääni isch Schluss gsi.
Dr Blatz wird scho lang nüme as Fischmäärt brucht, nume dr Naame und dr Brunne si no bliibe.
D Määrtornig
Sit dr Middi vom 15. Joorhundert isch d Zumft zu Fischer im Huus «Zer Goldige Büggse» am Fischmäärt dehäi gsi, und die het dr Handel mit Fisch genau kontrolliert. Under anderem häi noch dr Määrtornig vo 1557 Fisch nume dört döfe verkhauft wärde und z Oostere si jeedes Joor die acht iihäimische Fischverkhöifer bestimmt worde, wo s Rächt drzue ghaa häi. Es het au Verkhöifer vo uswärts gee, so dass Konkurränz bestande het.[5] Es isch genau kontrolliert worde, was verkhauft wird. So het mä zum Bischbil alle doote Laggs, wo uf em Määrt nid verkhauft worde si, dr Schwanz abgschnitte, so dass jeede het khönne gsee, ass d Fisch nüme früsch si,[6] und d Händler vo uswärts häi nume mit eme abgstämplede Zeddel wider us dr Stadt uuse döfe. Au isch s verbote gsi, Fisch uszfüere.
Dr grooss Brunne isch gege s Ändi vom 14. Joorhundert für d Fischverkhöifer dört baut worde, wo iiri Fisch in Cheefig in s Wasser iinegstellt häi, so dass si lääbig bliibe si. D Bevölkerig het sit 1615 Wasser us eme chliinere Brunne chönne go hoole, wo us em «Huus zem kalte Käller» (sit 1875 s «Marthastift») am Källergässli gspiist worde isch. Sit 1952 bekhunnt dr Brunne si Wasser us em stedtische Drucknetz.
Dr Fischmäärt het im Middelalter acht Zuegäng gha mit entsprächend vilem Verkeer: d Kronegass (hüte dr underi Abschnitt vo dr Määrtgass), s Danzgässli, s Helmgässli, d Storchegass (hüte d Stadthuusgass), s Källergässli, s Fischbrunnegässli, dr Salzbärg (Petersbärg und Spiegelgass) und d Schwanegass (wo die alti Börse denn spööter emol gsi isch). E Zit lang isch dr Blatz s Zentrum vo dr Stadt gsi und het eso au e politischi Rolle gspiilt. Wo sich im 13. Joorhundert dr Baasler Root us em bischöflige Gricht entwigglet het, isch dä zerst am Fischmäärt dehäi gsi. S Geböid het verschiideni Nääme ghaa: 1250 het s domus judicii ghäisse, 1257 domus communitatis und 1290 praetorium civium.[7] 1290 het sich denn s Machtzentrum zum Määrtblatz verschoobe, aber noch ere Verordnig us em Joor 1520 häi die bäide Vorsitz vom Root oder iiri Statthalter denn immer no jeede Daag im Summer vom zwäi bis am vieri am Noomiddaag uf em Fischmäärt müesse si, so dass sich d Lüt an si as Verdräter vo dr Obrikäit häi chönne wände. Im Winter häi si im «Huus zem Süfze» oder in äim vo de Zumfthüüser für s Volk müesse zuegänglig si.[8]
Vo de alte Geböid, won emol um e Fischmäärt umegstande si, isch nüt me ume Wääg. Nid emol dr middelalterligi Brunne isch dört im Originaal, das het mä in s Historische Museum brocht und e Kopii uf e Blatz gstellt.
Dr Fischmäärt um 1840
Dr Fischmäärtbrunne
Dr Fischmäärtbrunne
Dr Coop an dr Määrtgass 8
.JPG)
S Siidehuus Hoch
.JPG)
S Siidehuus Hoch isch 1904 vom Rudolf Sandreuter as Gschäfts- und Woonhuus für d Firma Siidehuus Hoch vom Baasler Siidefabrikant Ärnst Hoch-Bihrer[9] am Fischmäärt 5 baut worde. Es isch e Chopfbau us rootem Sandstäi im Juugedstiil zwüsche dr Määrtgass und dr Stadthuusgass. Es het vier Stöck und en usbauts Mansardedach mit eme groosse Atelieefänster. Im Bardeer het s uf alle drei Fassaade hoochi Boogefänster und dr Booge über em Iigang isch im erste Stock. Linggs und rächts vom Iigang hets Erker vom erste bis zum dritte Stock, und zwüschene im zwäite und dritte Stock Balköön. D Fassaade isch mit geometrische Ornamänt gschmüggt, wo au klassizistischi und barocki Elimänt häi.[10]
S Geböid stoot am Blatz vo zwäi eemoolige Hoofstett, s zum Laggs (Fischmäärt 7), wo diräkt am Birsiggwölb baut isch, wo immer no under em Fischmäärt duuregoot, und s zum Goldige Stäärn (Nr. 8), wo vor 1345 e Wäggsellaube gsi isch und doorum au Zur Alte Münz ghäisse het.[11]
- Fischmarkt uf basel-virtuell.ch
- Alter Fischmarkt uf basler-bauten.ch
- Der Fischmarktbrunnen uf altbasel.ch
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
