Stimmhafter uvularer Frikativ

De stimmhaft uvular Frikativ isch en Konsonant vo dr mänschliche Sprooch. S Zeiche defür im Internationale Phonetische Alphabet isch [ʁ]. Im Alemannische ùn andre europäische Sprooche isch es ei Variante vùm Zäpfli-r. Im Alemannische wird de Luut viilmool als Approximant statt als Frikativ ussgsproche. Im IPA git es für de uvulare Approximant zwar kei eignes Zeiche, wänn e Ùnterscheidig wichtig isch, cha de Approximant aber mit [ʁ̞] transkribiert werde.

Stimmhafte uvulare Frikativ
IPA-Nummere	143
IPA-Zeiche	ʁ
IPA-Bildli
Teuthonista
X-SAMPA	R
Kirshenbaum	g"
Hörbiispiilⓘ/?

In mangi Transkriptione vùm Alemannische wird des Zeiche usserdäm für de uvulare Lenis-Frikativ bruucht, wo sùnscht au als [χ] transkribiert wird^[1].

Artikulation

• Es isch en Frikativ; es wird e Engi im Muul bildet, wo de Lùftstrom duredrùggt wird.
• De Artikulationsort isch uvular; de hinteri Zùngerùgge bildet mitem Gaumezäpfli e Engi.
• D Phonation isch stimmhaft; derwyylscht er produziert wird, vibriere d Stimmbänder.
• Es isch en orale Konsonant; d Lùft goot dur s Muul usse.
• Es isch en egressive Konsonant; er wird allei dur s Usstoosse vo Lùft mit de Lunge ùn em Zwerchfell erzüügt, wie die meischte mänschliche Sproochluut.

Verbreitig

Sprooch		Wort	IPA	Bedütig	Bemerkig
Alemannisch	Markgräflerisch[2]	Schdroos	[ʃd̥ʁ̞oːs]	‚Strooss‘	in dänne alemannische Dialäkt wo e Zäpfli-r hen; meischt in freier Variation mit [ʀ], [ɾ] ùn [r]. Isch viilmool en uvulare Approximant[3].
	Oberelsässisch	rossarot	[ˌʁ̞oz̥ɐˈʁ̞oːt]	‚rosarot‘
	Ùnterelsässisch	gröi	[g̊ʁ̞øɪ̯]	‚grau‘
	Jùutütsch	trììche	[ˈtɾɪːʁ̥ə]	‚drinke‘	In alemannische Mùndarte meischt in freier Variation mit eme velare Frikativ. Usserdäm isch de Luut in de alemannische Dialäkt nit stimmhaft. Lueg bi Fortis ùn Lenis für wyteri Informatione.
	Markgräflerisch	söeche	[ˈz̥ɵə̯ʁ̥ə]	‚sueche‘
	Solothurnisch	rüüchere	[ˈɾyːʁ̥əɾə]	‚raigge‘
	Züritüütsch	Chrut	[ʁ̥rut]	‚Chruut‘
Rätoromanisch	Surselvisch	raps	[ʁaps]	‚Gäld‘	in freier Variation mit [r] ùn [ʀ]. In andre rätoromanische Mùndarte meischt ällewell en Zùngespitze-r.
Frankoprovenzalisch	Greyerzerisch	le pre	[ləˈpʁə]	‚d Biire‘	in freier Variation mit [r], [ʀ] ùn [ɹ].
	Walliser Patois (Nendaz)	hloûre	[ˈjuːʁə]	‚zuemache‘
Französisch		rouler	[ʁule]	‚rolle‘	wird r-grasseyant gnännt. In freier Variation mit [ʀ] ùn em Zùngespitze-r [r].
Dütsch[4]		Rost	[ʁɔst]	‚Roscht‘	In freier Variation mit [ʀ] ùn em Zùngespitze-r [r].
Abchasisch		цыҕ / cëğ	[tsəʁ]	‚Marder‘
Adygeisch		тыгъэ / tëğa	[təʁa]	‚Sùn‘
Afrikaans	In Deil vo de frienere Kapprovinz	rooi	[ʁoːi̯]	‚root‘	Cha au en Vibrant [ʀ] sy.[5]
Aleutisch	Atkan-Dialäkt	chamĝul	[tʃɑmʁul]	‚wasche‘
Änglisch	Nordoschte vo Leinster[6]	red	[ʁɛd]	‚root‘	Entspricht eme [ɹ ~ ɾ ~ ɻ] in andre änglische Dialäkt vo Irland.
	Northumberland ùn County Durham[7][8]				Cha en Frikativ oder Approximant sy[7][8] Sältener au en Vibrant [ʀ].[7] Isch als Northumbrian Burr bekannt. Vorallem in ländliche Gegende, ùn au dörte chuum mee.
	Sierra Leone[7]				Sältener au en Vibrant [ʀ].[7]
Arabisch	moderns Standardarabisch	غرفة / ġurfa	[ˈʁʊrfɐ]	‚Zimmer‘	Je nooch Dialäkt velar oder uvular.[9]
Artschinisch		гъӀабос / ġabos	[ʁˤabos] (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv) Vorlage:Toter Link/www.smg.surrey.ac.uk	‚schnarre‘
Armenisch	Oschtarmenisch[10]	ղեկ / łek	[ʁɛk]	‚Rueder‘
Awarisch		тIагъур / thaġur	[tʼaˈʁur]	‚Mütz‘
Baskisch	Dialäkt vùm französische Baskeland	urre	[uʁe]	‚Gold‘
Chilcotin		relkɨsh	[ʁəlkɪʃ]	‚er lauft‘
Dänisch	Standard[11]	rød	[ʁ̞œ̠ð̠]	‚root‘	Am Wortaafang viilmool en Approximant[12] Sùnscht en Frikativ, en [χ]) oder en Approximant.[11] Au als [ʕ̞] bschriibe.[13]
Inuktitut		marruuk	[mɑʁʁuuk]	‚zwei‘
Italienisch	norditalienischi Akzent	raro	[ˈʁäːʁo]	‚sälte‘	Bi mangi Sprächer, vorallem z Parma. Cha au en Vibrant [ʀ] oder en labiodentals [ʋ] sy.[14]
Kabardinisch		бгъэ / bğa	[bʁa]	‚Adler‘
Kasachisch		саған / saǵan	[sɑˈʁɑn]	‚du (dativ singular)‘
Kabylisch		ⴱⴻⵖ] bbeɣ بغ	[bːəʁ]	‚faare‘
Kirgisisch		жамгыр / camğır	[dʒɑmˈʁɯr]	‚Räge‘
Lakota		aǧúyapi	[aʁʊjapɪ]	‚Broot‘
Luxemburgisch	Mangi Sprächer	Rou	[ʁəu̯]	‚Rueji‘	Allophon vo /ʀ/ vor Vokal; viilmool en Vibrant [ʀ].[15]
	Standard[16]	Kugel	[ˈkʰuːʁə̹l]	‚Ball‘
Malaiisch	Dialäkt vo Perak	Perak	[peʁɑk̚]	‚Perak‘
Niiderländisch[17][18][19][20]		rad	[ʁɑt]	‚Rad‘	d Ussprooch vùm Foneem /r/ isch je nooch Dialäkt ùn Person sehr verschiide.
Neuhebräisch		עוֹרֵב	[o'ʁev]	‚Chrap‘	mangi Sprächer
Norwegisch	südnorwegischi Dialäkt	rar	[ʁ̞ɑːʁ̞]	‚gspässig‘	Cha en Approximant oder Frikativ sy.
	südweschtlichi Dialäkt
Ossetisch		æгъгъæд æğğæd	[ˈəʁːəd]	‚gnue‘
Portugiesisch	europäisch[21]	carro	[ˈkaʁu]	‚Auto‘
	Setubaler-Dialäkt[22]	ruralizar	[ʁuʁəɫiˈzaʁ]	‚verländliche‘	Viilmool en Vibrant [ʀ]. Entspricht de beide Foneem /ɾ/ ùn /ʁ/ in andre Dialäkt.
	Fluminensisch[22][23]	ardência	[ɐʁˈdẽsjə]	‚brännigs Gfiel‘	In däm Dialäkt sin /ɾ/ ùn /ʁ/ zämmegheit.[24] Viilmool au en Vibrant oder [ɣ], [ʕ] ùn [ɦ] vor stimmhafte Luut, [x], [χ], ħ] ùn [h] vor stimmlose Luut.
	südbrasilianische Dialäkt	arroz	[ɐˈʁos]	‚Ryys‘
Schwedisch	südschwedischi Dialäkt	rör	[ʁɶʁ]	‚Rohr‘
Tatarisch		яңгыр, yañğır	[jɒŋˈʁɯr]	‚Räge‘
Tsesisch		aгъи ’ag‘i	[ˈʔaʁi]	‚Voogel‘
Ubychisch		[ʁa]		‚syns‘	s Ubychisch het zwüsche eme normale, eme palatalisierte, eme grùndete, eme pharyngalisierte ùn eme pharyngalisierte grùndete stimmhafte uvulare Frikativ ùnterschiide.
Usbekisch		ogʻir	[ɒˈʁɨr]	‚schweer‘
Jakutisch		тоҕус toğus	[toʁus]	‚nüün‘
Zhuang		roek	[ʁɔ̌k]	‚seggs‘