Formula 1
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
A Formula 1, conoixida a sobén como F1 ye a competición internacional d'automobilismo organizada y regulada por a FIA (Federación Internacional de l'Automobil) mas popular y prestichiosa d'o mundo. O campionato ye conoixiu como Campionato Mundial de Formula 1 y cada cursa como Gran Premio u GP; istas cursa se fan en circuitos acondicionaus ta competicions automovilisticas y pueden estar urbans u permanents. Os resultaus de cadaguna d'as cursas acumulaus determinan o resultau d'o Campionato d'o Mundo de Pilotos de Fórmula 1 y d'o Campionato d'o Mundo de constructors de Formula 1.
| Formula 1 | ||
|---|---|---|
Información cheneral | ||
| Nombre oficial: | Formula One | |
| Esporte: | Automobilismo | |
| Territorio: | Internacional | |
| Pachina web: | https://www.formula1.com/ | |
Información cheneral | ||
| Numero d'equipos: | 10 | |
| Organizador: | FIA | |
| Director: | Stefano Domenicali | |
Historia | ||
| Numero d'edicions: | 75 | |
| Primera edición: | 1950 | |
| Primer ganador: | ||
| Zaguera edición: | 2025 | |
| Zaguer ganador | ||
| Mas victorias: | ||

Cada cursa se diz Gran Premio, y lo torneyo que los achunta ye lo Campionato d'o Mundo de Formula 1. A mayoría d'os circuitos a on se i fan os Grans Premios son circuitos de cursas de motor, anque tamién s'emplegan circuitos urbanos, y en o pasau s'usaban circuitos viarios. Os resultaus de cadaguna d'as cursas acumulaus determinan o resultau d'o Campionato d'o Mundo de Pilotos de Fórmula 1 y o Campionato d'o Mundo de constructors de Formula 1.
Remove ads
Historia
Antes d'a Formula 1
As cursas de Grand Prix prencipioron con as cursas de motors organizadas en Francia en 1894, y evolucionoron ascape de simplas cursas por carreteras entre ciudaz a prebas de resistencia pa os autos y os pilotos.
En 1906, o primer Gran Premio d'a historia se celebró en Le Mans, y se clamó 1906 Grand Prix de l'Automobile Club de France. Se trigó un circuito triangular de 103 kilometros, y os pilotos heban de completar 12 vueltas arredol d'a pista. Dimpués de 12 horas de cursa, Ferenc Scicz cruzó a linia de meta como ganador.
Dimpués d'iste esdevenimiento, se celebrón numerosas cursas de Gran Premio, como a Targa Florio, y se creyoron nuevos circuitos, como Brooklands en 1907, Indianapolis Motor Speedway en 1909, le Circuit de Monaco en 1920, y l'Autodromo Nazionale Monza en 1924.
O Gran Premio de Monaco acullió a suya primera cursa en 1929, y en 1933 se convirtió en a primera cursa d'a historia an que l'orden de salida se decidió por os tiempos de clasificación.
Dimpués d'a Segunda Guerra Mundial, nomás i heba que cuatre cursas consideradas eventos de Gran Premio. En respuesta a la iniciativa d'a FIM de creyar un campeinato d'o mundo de motociclismo en 1949, a FIA achuntó cuantos eventos nacionals de Gran Premio pa creyar a Formula Un. A primera cursa d'o campionato se celebró o 13 de mayo en o Circuito de Silverstone.
Formula 1 (1950-1999)
Os prencipios de Formula 1 (1950-1957)
Giuseppe Farina ganó o primer campionato de Formula 1 con un Alfa Romeo, que fue retirau en 1951. L'anyo siguient s'introducioron os autos de Formula 2 pa reducir os costes; una mida que permitió a Ferrari dominar o esporte: Alberto Ascari ganó os campionatos de 1952 y 1953 con practicament garra oposición.
En 1954, os reglamentos tornoron a cambiar pa introducir motors de 2.5 litros de aspiración natural. Juan Manuel Fangio, campión en 1951, dominó en 1954 y 1955 con un Mercedes-Benz W196. Manimenos, Mercedes se retiró d'a competición a la fin de 1955, en respuesta a o brutal accident en as 24 Horas de Le Mans. Fangio, en cualsequier caso, ganó os dos siguients campionatos, ista vegada a bordo d'un Lancia impulsau por Ferrari.
Campionato de Constructors y motor de dezaga (1958-1961)
En 1958, prencipió un nuevo campionato: o Campionato de Constructors. Vanwall ganó o primer campionato de constructors, pero perdió o campionato de pilotos contra Mike Hawthorn, de Ferrari, por un solo punto. Ixe mesmo anyo s'introducioron os autos con motors de dezaga, marcando o prencipio d'un dominio de tres anyos de l'equipo britanico Cooper. Jack Brabham se convirtió en bicampión d'o mundo, dimpués de ganar en 1959 y 1960. Pa 1960, l'Indianapolis 500, asinas como o punto por a vuelta mas rapida, ya no se contaban pa o campionato.
En 1961, os motors yeran limitaus a 1,5 litros sin de sobrealimentadors. Ferrari disenyó un auto propulsau por un motor V6, que dominó toda la temporada. O títol se decidió en a penultima cursa, en Monza. Phil Hill estió campión d'o mundo en una cursa marcada por un accident que mató a l'alavez líder Wolfgang von Trips y a 15 espectadors mas.
Introducción d'o monocasco (1962-1967)
Lotus presentó o Lotus 25 en 1962, construyiu con chapa d'aluminio y clamau monocasco. Iste auto resultó estar dominant, con Jim Clark ganando en 1963 y 1965, pero a la vegada muit poco fiable. Cuantos conductors se'n aproveitoron en o suyo beneficio: Graham Hill ganó o Campionato en 1962; y John Surtees, heptacampión d'o mundo de motociclismo, en 1964. Entremistanto, Bruce McLaren y Dan Gurney (en Porsche) consiguioron muit buenos resultaus, incluindo victorias.
En 1966, a Formula 1 permitiba motors de 3,0 litros atmosfericos u motors turbo de 1,5 litros. En ista ocasión, Jack Brabham estió o mayor beneficiario: creyó un equipo, a o que clamó Brabham, y ganó o suyo tercer campionato. L'anyo siguient, un d'os suyos autos ganó o campionato; en ista ocasión, estió l'auto d'o suyo companyero d'equipo Denny Hulme. Os dos autos ganoron a o nuevo Lotus 49, anque Clark ganó mas cursas que dengún.
Fin d'o dominio de Lotus (1968-1969)
En o Gran Premio d'os Estaus Unius de 1968, Lotus se convirtió en o primer equipo en trayer un auto patrocinau; en ixe caso, patrocinau por Imperial Tobacco. Tristement, a fin de semana siguient, Clark morió en un accident mientres conduciba un auto de Formula 2. A tamas de ganar os dos títols ixe anyo, con Graham Hill como campión, Matra presentó o MS80, que resultó estar dominant, y le dió a Jackie Stewart o primer d'os 3 campionatos. 1969 estió marcau por dos escaicimientos: o primero estió l'aparición d'os alerons elevables, que serían viedaus a partir de 1970, y o segundo estió a descalificación d'o piloto canadiense Al Pease d'o Gran Premio de Canadá dimpués de completar vinticuatro vueltas dezaga d'os líders. En ixe mismo Gran Premio, Johnny Servoz-Gavin se convirtió en o solo piloto en puntuar con un auto de tracción a les cuatre ruedas.
Principios de l'ala integral (1970-1972)
En 1970, Matra insistió en fer servir o suyo propio motor V12 en cuenta d'o Cosworth. Resulta que estió un error enorme, ya que rematoron sietens en o campionato de constructors, muit dezaga de Lotus y Ferrari. O nuevo Lotus 72, campión de constructors, teneba problemas con l'ala debantera; Jochen Rindt, piloto numero un de l'equipo, murió durant os entrenamientos d'o Gran Premio d'Italia cuan se crebó o soporte de l'ala d'o suyo auto. Con cuatro cursas d'o Gran Premio por rematar, o suyo ventache sobre o segundo clasificau Jacky Ickx yera masiau gran, y Rindt se convirtió en o primer (y unico) campión de Formula 1 en ganar o campionato d'o mundo a titol póstumo.
En 1971, Jackie Stewart y Tyrrell se tornoron campions, pero l'anyo siguient Lotus tornó a la gloria, ista vegada con Emerson Fittipaldi como o piloto campión.
Cambeo en o status quo y tongada d'accidents mortals (1973-1975)
A la fin de 1973, o McLaren M23 yera o mellor auto en a parrilla, estando mas convencional que o Lotus 72. Dimpues de l'exito de Jackie Stewart, Fittipaldi sinyó por McLaren en 1974, y se convirtió en campión d'o mundo ixe mesmo anyo. Estió en 1974 cuan s'introdució un nuevo sistema de numeración fixa, que dependeba d'os resultaus d'os equipos en o Campionato de Constructors.
Ferrari fació una espectacular tornada con a sinyadura de Niki Lauda, a plegada d'un piloto experimentau como Clay Regazzoni, y a creyación d'o 312 B3, que trayió un exito cuasi immediato: estioron subcampions en 1974 y campions en 1975. Lauda estió o millor piloto de Ferrari ixe anyo, ya que se convirtió en campión d'o mundo.
Os anyos 70 se caracterizoron por un numero d'accidents mortals, o que metió en cuestión a falta de seguridat en os circuitos. Nomás entre 1973 y 1975 i habió seis d'ixos accidents:
Roger Williamson morió en o Gran Premio d'Holanda de 1973 dimpués que o suyo auto s'encendese y rematase cap ta baixo. A tamas d'os intentos d'o suyo amigo David Purley por sacar-lo de l'auto, a incompetencia d'os comisarios d'a pista estió prou pa privar que se salvase.- Mientres a clasificación d'o Gran Premio d'os Estaus Unius de 1973,
François Cevert, gran promesa futura d'a Formula 1, morió dimpués que o suyo auto topase con a barrera y se'n fese dreito per debaixo d'a barandal, crebando-la por a metat. - Mientres una sesión de prebas pa o Gran Premio d'Africa d'o Sud de 1974,
Peter Revson tenió un problema con a suya suspensión debantera y s'estavilló contra a barrera de seguridat, morindo a l'inte.
Helmuth Koinigg morió en o Gran Premio d'os Estaus Unius de 1974, l'anyo dimpués d'a muerte de Cevert y por a mesma razón: esbaró y chocó contra o barandal doble. Nomás que en iste caso, Helmuth fue decapitato por o barandal superior.- En a 25ª vuelta d'o Gran Premio d'Espanya de 1975,
Rolf Stommelen s'estavilló contra a barrera, matando a cuatro espectadors. Stommelen, por a suya parte, sufrió lesions graves, anque podió tornar a la competición cuatro meses dimpués. Ixa mesma cursa, Lella Lombardi se convirtió en a sola muller en puntuar en a Formula 1. - Mientres una sesión de prebas pa o Gran Premio d'Austria de 1975,
Mark Donohue tenió un accident en o que se le rebentó un d'os suyos neumaticos a 200 km/h, trucando contra una barrera mecanica. Donohue morió dos días dimpués. A rueda pinchada tiró per tierra a dos comisarios de pista; un d'éls, Manfred Schaller, morió más tardi.
1976
O prencipio d'a temporada de 1976 estió marcau por o dominio d'o Ferrari 312T2: en as primeras siet cursas, Lauda en ganó cuatre, mientres que o suyo companyero d'equipo Regazzoni en ganó una. As unicas dos cursas que no ganoron estioron o Gran Premio d'Espanya, ganau por James Hunt, y o Gran Premio de Suecia, ganau por Jody Scheckter en un Tyrrell P34 de seis ruedas.
Dimpués d'o Gran Premio de Suecia, Lauda teneba 55 puntos, mientres que Hunt nomás en teneba ueito. Manimenos, Hunt prencipió a reducir as distancias con Lauda con tres victorias consecutivas en Francia, Gran Bretanya (anque sería descalificau meses dimpués por recibir aduya no autorizada) y Alemanya. Gran Bretanya, por a suya parte, estió a primera cursa en a que se veyió a un piloto (Divina Galica) levar o numero 13, anque a la fin no se clasificó pa la cursa.
En Alemanya, i habió muita controversia arredol d'o circuito trigau pa la cursa, o Nordschleife. Sin ir mas luent, dos semanas antes, Ernst Hätz morió en un accident durant una cursa de Formula Super-Vee, a 131ª muerte en os 49 anyos d'historia d'o circuito. A tamas d'isto, se decidió seguir adebant con a cursa, y en a primera vuelta, Lauda se chiró en Bergwerk, fendo que o suyo Ferrari esclatase. Cuatre pilotos (Guy Edwards, Brett Lunger, Harald Ertl y Arturo Merzario) s'aturoron pa mirar de sacar-lo d'o suyo auto, y lo levoron a l'hespital d'a Bundeswehr. Dimpués d'estar atrapau en o suyo auto en flamas durant 50 segundos y cayer en coma, Lauda tornaría a la pista seis semanas dimpués, pero con un avantache de dos puntos sobre Hunt.
Dos victorias pa Hunt en Canadá y os Estaus Unius forzó que o títol s'eslechise en Chapón, con Lauda 3 puntos per debant. Lauda se retiró en a primera vuelta por as condicions meteorolochicas que feban o circuito masiau perigloso. Hunt heba de rematar cuatreno pa ganar o campionato; como remató tercer, se levó o títol por un solo punto. Baixo o sistema de puntos actual, ista estió a millor remontada d'a historia d'a Formula 1, con Hunt recuperando 97 puntos sobre Lauda.
Motors turboalimentaus y efecto suelo (1977-1979)
En 1977, dos equipos yeran a punto de cambiar a Formula 1: Renault presentó o suyo RS01 con un motor turbo de 1,5 litros, mientres que Lotus presentó o suyo Lotus 78, o primer auto en usar l'efecto suelo, y aplicó a mesma formula a o Lotus 79.
Lauda yera campión d'o mundo, anque deixó Ferrari durant as dos zagueras cursas perque l'equipo iba a apostar per un nuevo Ferrari 312T3. Dos escaicimientos que marcoron a Formula 1 ixe anyo estioron:
- En a vuelta 23 d'o Gran Premio d'Africa d'o Sud, Renzo Zonzi s'aturó por problemas de motor, que a la fin s'encendió. Dos comisarios, William (Bill) y Frederik Jansen van Vuuren, se'n fuoron a amortar o fuego. Pero mientres cruzaban a pista, Tom Pryce trucó a Frederik a mas de 270 km/h, con a mala suerte de que l'extintor que levaba Frederik le trucó en a cabeza a Pryce. Toz dos morioron a l'inte.
- En o Gran Premio d'Alemanya, o primero que se celebró en o Hockenheimring, Hans Heyer no s'heba clasificau pa la cursa. Manimenos, Heyer aconsiguió sacar o suyo Penske d'a carrera de boxes y participar en a cursa. No estió dica a novena vuelta, cuan se retiró por un problema de caixa de cambios, que os comisarios s'enteroron d'o que heba pasau, y fue desqualificau. Ye a sola vegada que un piloto no s'ha clasificau, no ha rematau y ha estau desqualificau d'un Gran Premio de Formula Un.
En 1978, os dos autos de Lotus dominoron a temporada, fendo que atros equipos experimentasen con l'efecto suelo. Os suyos dos pilotos rematoron primero y segundo: Mario Andretti se convirtió en o primer piloto en ganar tanto o campionato de Formula 1 como o d'IndyCar (ganaría de nuevo en 1984), mientres que Ronnie Peterson remató segundo, anque moriría trachicament en un accident en o Gran Premio d'Italia.
1979 estió l'anyo en que Renault prencipió a aconseguir buenos resultaus, incluindo una victoria en o Gran Premio de Francia, con un piloto francés (Jean-Pierre Jabouille) y neumaticos franceses (Michelin). Manimenos, o campión d'ixe anyo no estió ni Renault ni Lotus; estió o Ferrari 312T5 de Jody Scheckter, con o suyo companyero d'equipo Gilles Villeneuve como subcampión. Iste sería o zaguer títol ganau por un piloto de Ferrari dica l'anyo 2000.
Guerra entre a FISA y a FOCA (1980-1983)
A primers d'os anyos 80, esclató una guerra en a Formula 1 entre dos partius politicos: a FISA de Jean-Marie Balestre y a FOCA de Bernie Ecclestone. Entre os equipos d'a FISA yeran Alfa Romeo, Ferrari y Renault, que podeban permitir-se usar motors turbo. Alan Jones, de Williams, ganó o campionato de 1980, y l'anyo siguient, o campión estió Nelson Piquet, de Brabham.
A guerra plegó a o suyo punto alchido dimpués d'o Gran Premio de Brasil de 1982, cuan Nelson Piquet y Keke Rosberg estioron descalificaus por usar tanques d'augua pa superar o peso minimo. Tolos equipos d'a FOCA boicotearon o siguient Gran Premio, en Imola, de fueras de Tyrrell, Osella, ATS y Toleman, por razons de patrocinio. Ista cursa permitió que os Ferrari 126C2, cohetes en a pista pero con malos resultaus, dominasen a fin de semana.
Manimenos, en ixa cursa i habió polemica por as órdens de l'equipo entre os pilotos de Ferrari: Didier Pironi adelantó Gilles Villeneuve en a zaguera vuelta y ganó a cursa, contra o deseyo de Villeneuve. Desafortunadament, toz dos rematoron as suyas carreras de trazas tristas: Villeneuve morió en a siguient cursa dimpués d'estar chitado d'o suyo auto durant a clasificación, y Pironi tenió un accident grieu en Alemanya an que se crebó as dos garras, sin poder tornar a la competición. Rosberg remataría ganando o campionato con cinco puntos más que Pironi, faltando cinco cursas.
Dimpués d'o títol de Piquet en 1983, o primero con un motor turbo, a guerra remató en victoria pa la FOCA: en 1984, Tyrrell yera l'unico equipo que encara sufriba con os motors viellos, y pa empiorar as cosas, estioron descalificaus de toda a temporada por tener os autos por debaixo d'o peso minimo.
Periodo d'apresguerra (1984-1987)
McLaren dominó a temporada de 1984, ganando doce de las dezaseis cursas y puntuando dos vegadas y meya mas puntos que o segundo clasificau. Ironicament, o campionato de pilotos se decidió por nomás meyo punto: Niki Lauda (tornando d'o retiro) fue coronau campión con 72 puntos, per debant d'o suyo companyero d'equipo Alain Prost con 71,5 puntos. Ixe meyo punto plegó en o Gran Premio de Mónaco, an que Prost ganó, un desconoixiu Ayrton Senna remató segundo con un Toleman, y Stefan Bellof remató tercer pero fue desqualificau y o podio se le dió a René Arnoux. Lauda ganó o campionato sin asegurar-se ni una sola pole position.
Prost dominó en 1985, rematando vint puntos per debant d'o segundo clasificau, y tornó a ganar l'anyo siguient, dimpués d'un Gran Premio d'Australia an que Nigel Mansell podría haber ganau, pero habió de retirar-se per un pincho en meyo d'a pista.
Vuelta a los motores atmosféricos y llegada de la fibra de carbono (1987-1993)
En 1987, os motors d'aspiración natural tornoron, anque con limitacions: o deposito de combustible se redució, y a capacidat d'o motor se limitó a 3,5 litros. Piquet ganaría o suyo tercer y zaguer títol de Formula 1, con Williams.
Pero en 1988, McLaren disenyó o McLaren MP4/4, que teneba un nuevo motor Honda y tamién contaba con os dos millors pilotos de l'epoca: Ayrton Senna y Alain Prost. O resultau: McLaren yera practicament invencible, ganando 15 de 16 cursas, asegurando 15 de 16 poles, liderando 1.003 vueltas de 1.031, y rematando con 199 puntos. Prost puntuó 105 puntos por os 94 de Senna, pero en ixe inte nomás contaban os once millors resultaus. Isto cambió a clasificación, deixando a Senna como campión con 90 puntos por os 87 de Prost.
1989 estió menos dominant que l'anyo anterior, en parti a causa d'a prohibición d'os motors turbo, pero McLaren remanió campión. Manimenos, i habió una gran controversia que prencipió en o Gran Premio de Portugal, cuan Nigel Mansell se pasó a entrada a os boxes y i dentró marcha atrás. Mansell fue desqualificau, pero continó en a cursa y trucó por dezaga a o coche de Senna, forzando-lo a retirar-se. En o Gran Premio de Chapón, manimenos, os dos pilotos de McLaren se chocoron quan Prost le bloqueyó a Senna l'adelanto. Prost se retiró, mientres que Senna tornó a la pista, pero se saltó una chicane. Ganó a cursa pero fue desqualificau, lo que le dió a Alessandro Nannini a suya primera y unica victoria en a Formula 1 y a Prost o suyo segundo títol.
Prost, sospeitando que McLaren favoreixeba a Senna, se'n fue ta Ferrari en 1990, y unatra vegada tenió l'oportunidat de ganar o títol en Gran Premio de Chapón. Manimenos, o suyo gran premio nomás duró una curva: Senna se chocó contra él y toz dos se retiroron, dando-le a Senna o suyo segundo campionato. 1991 estió pior pa Prost, ya que o Ferrari 643 funcionó muito por debaixo d'as expectativas. Mesmo lo despidioron dimpués d'o Gran Premio d'Australia por decir que l'auto yera tan lento como un camión. Senna se convertiría en triple campión d'o mundo, y ixe anyo se veyió l'aparición de Michael Schumacher, dimpués de clasificar o Jordan 191 en o seteno puesto en o Gran Premio de Belchica.
En 1992, ya s'heba introduciu o repostache en os boxes. Pa alavez, os autos propulsaus por Renault dominarían os anyos venients: Mansell ganaría o títol de 1992, mientres que Prost lo ganaría en 1993, toz dos pilotando pa Williams.
1994
A zaguera muerte d'un piloto de Formula 1 durant una cursa estió la de Ricardo Paletti en o Gran Premio de Canadá de 1982.
Remove ads
Estatisticas
Por pilotos



Remove ads
Referencias
Vinclos externos
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads
