Valls

Valls ye un municipio catalán situato en a provincia de Tarragona, capital d'a comarca d'Alto Campo y d'o partiu chudicial de Valls.

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Valls
Municipio de Catalunya
A Casa d'a Villa de Valls.
Entidat  • Estau  • Comunidat  • Provincia  • Comarca	Municipio  Espanya  Catalunya Tarragona Alto Campo
Superficie	55,28 km²
Población  • Total  • Densidat	25 047 hab. (2013) 439,31 hab/km²
Altaria  • Meyana	215 m.
Distancia  • 19 km	enta Tarragona
Alcalde	Dolors Farré i Cuadras
Codigo postal	43800
Chentilicio	vallenc / vallenca (en catalán) vallense (en castellano)
Coordenadas	41°17’17’’N 1°15’ 2’’E
Valls Valls en Catalunya
Web oficial

A suya población ye de 25 047 habitants, en una superficie de 55,28 km² con una densidat de población de 439,31 hab/km².

Cheografía

Valls ye situato a 215 metros d'altaria sobre o ran d'o mar, a una distancia de 19 km de Tarragona, a capital d'a suya provincia.

D'o suyo termin municipal fan parte os lugars de Picamoixons, Fontscaldes y Masmolets y a urbanización d'El Bosc de Valls, amás d'os despoblatos de L'Espinavesa, El Palau de Reig y Olivet.

Historia

Valls, 1896. Arxiu Comarcal de l'Alt Camp.

En estar situato en un puesto de paso, en a plana, a man d'o río Francolí, o termin municipal de Valls ya fue ocupato en a Prehistoria, como muestra, entre atros, un chacimiento arqueolochico en Picamoixons.

Ista ocupación d'o territorio s'intensificó con os ibers, y mes encara mientres l'Imperio Romano, cuan a ocupación espacial estió muit intensa.

Sindembargo, no se puet charrar propiament d'a existencia de Valls dica o sieglo XII, cuan a Corona d'Aragón ya heba conquerito a comarca.

Economía

Tradicionalment, a economía de Valls yera basata en l'agricultura, con vinya, olivera, cerials, almendrera y avellanera. Actualment, destaca tamién a ganadería, en especial l'avicultura.^[1]

Demografía

Evolución demografica

1497 f 1515 f 1553 f 1717 1787 1857 1877 1887 1900 245 337 665 3.116 8.155 13.588 13.250 13.274 12.625

1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1981 1990 11.911 10.698 11.210 10.866 11.650 11.886 15.091 18.753 20.283

1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 20.074 20.263 20.206 20.098 20.382 21.048 22.237 23.315 24.710 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 - 25.158 - 25.084 - 24.570 - 24.285 - 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 - - - - 24.727 - - - - 2027 2028 2029 2030 2031 2032 2033 2034 - - - - - - - - - -

1497-1553: fuegos; 1717-1981: población de feito; 1990- : población de dreito

Cultura

Castellers

A Colla Vella dels Xiquets de Valls, una d'as prencipals collas castelleras d'a ciudat, en un concurso de castellers en Vilafranca del Penedès.

Os castellers, agrupatos en as ditas colles castelleres, son uno d'os sinyals d'identidat de Valls y d'as comarcas amanatas (Penedés y Campo de Tarragona), y bi naixioron en o sieglo XVIII; a colla castellera mas antiga conoixita ye a Colla dels Pagesos, establita en 1801 en Valls.^[2] Os castellers construyen castells (castiellos, en aragonés) humans, feitos sin aduya mecanica de dengún tipo, que gosan plegar ta os nueu u diez pisos d'altaria.

Calçots y calçotades

Os calçots son uns brunos (d'a variedat Blanca Tardana de Lérida) que se puet trobar en zonas d'as comarcas de l'Alto Campo, Baixo Campo, Tarragonés y Baixo Penedés, y que se calzan (d'aquí o suyo nombre) con tierra sobre os suyos brotz ta que creixcan en altaria, quedando un tallo blanco d'arredol de 20–25 cm de largaria.

A suya temporada de cautivo ye en zaguerías d'hibierno y primerías de primavera, y se fan a la brasa, sobre un fuego y brasa de ixarmientos de vinya, fendo cremar a parte exterior d'o bruno y dexando o suyo interior tierno y cremoso. Ta minchar-los, s'elimina con as mans a parte cremada, s'alzan y se minchan enteros, mullatos en una salsa especial. Ye menester fer servir uns babers ta no ensuciar-se. En zagueras, ye una actividat turistica en a comarca, con as ditas calçotades.

O suyo orichen ye en Valls, que tien una Denominación d'Orichen ta a protección d'os suyos calçots. Se diz que estió un labrador u pagès de Valls, dito o Xat de Benaiges quien descubrió o procedimiento a finals d'o sieglo XIX.

Administración

Reparto de concellers

Eleccions municipals
Partiu	1979	1983	1987	1991	1995	1999	2003	2007	2011
PSC	6	9	9	10	8	7	8	7	3
CiU	5	6	6	9	10	8	9	10	13
CC-UCD	2	-	-	-	-	-	-	-	-
CUP	-	-	-	1	-[3]	-	1	1	3[4]
ERC	1	-	2	1	2	5	2	2	1
PP	-	1.[5]	-	-	-	1	1	1	1
PSUC/IC	3[6]	1[6]	-	-	1[7]	-	-	-	-
Total	17	17	17	21	21	21	21	21

Fuent: MUNICAT, en a pachina web d'a Generalitat de Catalunya.

Alcaldes

Lista d'alcaldes

Lechislatura	Nombre	Partiu politico
1979–1983	Pau Nuet	PSC
1983–1987	Pau Nuet	PSC
1987–1991	Pau Nuet	PSC
1991–1995	Alfred Pérez de Tudela	PSC
1995–1999	Jordi Castells	ERC
1999–2003	Jordi Castells/Francesc Moreno	ERC/PSC
2003–2007	Dolors Batalla i Nogués	CiU
2007–2008	Dolors Batalla i Nogués	CiU
2008–2011	Albert Batet Canadell	CiU
2011–2015	Albert Batet Canadell	CiU
2015–2019	Albert Batet Canadell	PDeCAT

Molimentos

• Ilesia arciprestal de Sant Chuan, d'estilo gotico, d'o sieglo XVI, con portalada renaixentista. A suya capiella d'o Roser tien un mosaico sobre a batalla de Lepanto

Fiestas

• 2 de febrero, a Candelera.
• 24 de chunio, Sant Chuan Baptista.

Comunicacions

• N-240.
• Linia 200 d'Adif.
  • Estación de Valls.

Localidaz achirmanatas

• Andorra la Vella (Andorra).
• Chahal (Guatemala).
• Saint-Cyr-sur-Loire (Centro, Francia).
• Settimo Torinese (Piemont, Italia).
• Utrera (Andalucía).

Se veiga tamién

• Estación de Plana-Picamoixons

Vinclos externos

• Se veigan as imáchens de Commons sobre Valls.
• (ca) Pachina web municipal.
• (ca) Información de Valls en a web d'Alto Campo.
• (ca) Información en a pachina web d'a Generalitat de Catalunya.
• (ca) Información en a pachina web d'o Institut d'Estatistica de Catalunya.