Ajangiz

Ajangiz (n'eusquera y oficialmente Ajangiz) ye un conceyu de la provincia de Vizcaya, País Vascu (España). Tien 474 habitantes (INE 2017).

Ajangiz
Alministración
País	España
Autonomía	País Vascu
Provincia	Vizcaya
Comarcas (es)	Busturialdea (es)
Tipu d'entidá	conceyu d'España
Alcalde d'Ajangiz	Mikel Ander Zubizarreta Gonzalez-Rua
Nome oficial	Ajangiz (eu)[1]
Códigu postal	48320
Xeografía
Coordenaes	43°17′59″N 2°40′12″W
Ajangiz Ajangiz (España)
Superficie	7.35 km²
Altitú	60 m
Llenda con	Arratzu, Gernika-Lumo, Mendata y Muxika
Demografía
Población	475 hab. (2024) - 249 homes (2019) - 228 muyeres (2019)
Porcentaxe	100% de Busturialdea (es)
Densidá	64,63 hab/km²
Más información
Fundación	1991 (Xulianu)
Estaya horaria	UTC+01:00 (horariu estándar)[2] UTC+02:00 (horariu de branu)[2]
ajangiz.net

Ye una pequeña llocalidá rural asitiada na redoma de Gernika-Lumo, conceyu al que perteneció ente 1940 y 1991.

Topónimu

Ajangiz pertenez a la serie de topónimos vascos que tienen una terminación en -iz. Julio Caro Baroja defendía que la mayor parte d'estos topónimos proveníen d'un nome propiu xuníu al sufixu llatín -icus tornáu.

Na zona vasconavarra Caro Baroja consideraba que los sufixos -oz, -ez y -iz aplicaos a la toponimia indicaben que na antigüedá el llugar fuera propiedá de la persona que'l so nome apaecía xuníu al sufixu, pudiéndose remontar el so orixe dende la Edá Media hasta la dómina del Imperiu romanu.

Nel casu de Ajangiz, Julio Caro Baroja propunxo qu'esi nome podría provenir d'un hipotéticu Allianus,^[3] nome llatín que ta documentáu.

Asina, si al nome Allianus añader el sufixu llatín -icus qu'indica lo que ye perteneciente a este, podría llograse Allianicus. Allianicus podría ser tamién un fíu de Allianus. Lo propio de Allianicus y de los sos descendientes sería Allianici (xenitivu de singular y nominativu de plural). D'una evolución similar a la d'esi sufixu llatín -icus daríense orixe tamién los patronímicos utilizaos nos idiomes llatinos de la Península Ibérica.

D'esi Allianici podríase derivar el topónimu Ajangiz. Hai que tener en cuenta que les referencies más antigües apaez como Axanguiz y qu'entá anguaño n'eusquera pronúnciase similar a Ayanguiz con un soníu similar a la ll. Allianici→Axianici→Axanguici→Axanguiz.

Axánguiz quedó fitu como forma escrita del nome. En castellán evolucionó a l'actual de Ajangiz pol tresformamientu x→j. L'actual nome de la llocalidá n'eusquera: Ajangiz ye l'adaptación del topónimu a la ortografía contemporánea de la llingua vasca Ajangiz→Ajangiz, yá que n'eusquera el soníu gui escríbese gi y nun hai tildes. La pronunciación n'eusquera y castellán ye distintu yá que n'eusquera la j pronúnciase paecíu a la y, de forma más similar al posible soníu orixinal del nome.

En 1991, cuando'l conceyu se desanexonó del de Gernika-Lumo adoptó como nueva denominación oficial la forma vasca del nome y dende entós ye oficial Ajangiz.

Llocalización xeográfica

Ajangiz atopar nuna fastera montascosa qu'apodera la vega de Guernica; a menos de 4 km de distancia, al este de Guernica. El ríu Oca fai de frontera ente'l conceyu de Ajangiz y el de Gernika-Lumo

Barrios

Según l'INE, Ajangiz componer de dos nucleos de población (datos de población de 2015):^[4]

• Kanpantxu (184 hab.)
• Mendieta (275 hab.)

Históricamente formaron el conceyu tres barrios: Mendieta, Kanpantxu y Rentería/Errenteria.

Rentería yera un allongamientu del barriu guerniqués homónimu, que s'estendía al otru llau del ríu Oca. Yera funcionalmente una estensión de Gernika-Lumo fuera del so antiguu términu municipal. Surdió mientres los años nos qu'Ajangiz tuvo anexonáu a Gernika-Lumo. Cuando Ajangiz recuperó la independencia, esti nuevu barriu caltúvose xuníu a Gernika-Lumo y nun participó de la desanexón.

Mendieta ye la capital del conceyu, onde s'atopa'l conceyu. Kanpantxu ye una agrupación de caseríos. Dambos son de calter rural.

Política y alministración

Eleiciones municipales en Ajangiz

Partíu políticu	2015[5]		2011[6]		2007[7]		2003[8]		1999[9]		1995[10]		1991[11]
Euskal Herria Bildu (EH Bildu) / Bildu	68,75%	5	66.67%	5	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Partíu Nacionalista Vascu (EAJ-PNV)	27,63%	2	29,81%	2	33,74%	2	66,13%	5	29,81%	2	35,86%	3	33,08%	2
Partíu Socialista d'Euskadi-Euskadiko Ezkerra (PSE-EE)	-	-	0,00%	0	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Partíu Popular (PP)	-	-	0,00%	0	0,03%	0	0,54%	0	-	-	-	-	-	-
Eusko Abertzale Ekintza - Aición Nacionalista Vasca (EAE-ANV)	-	-	-	-	56,53%	5	-	-	-	-	-	-	-	-
Eusko Alkartasuna (EA)	-	-	-	-	8,51%	0	27,42%	2	4,66%	0	11,72%	0	13,08%	1
Euskal Herritarrok (EH)	-	-	-	-	-	-	-	-	64,29%	5	-	-	-	-
Herri Batasuna (HB)	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	51,72%	4	53,46%	4

Historia

Ajangiz tuvo amestáu cuasi siempres a lo llargo de la historia a la vecina Guernica.

Hasta 1844 el pueblu nun cuntó con ilesia parroquial propia. Los sos vecinos taben nel planu relixosu adscritos a les parroquies de les anteiglesias vecines; Arrazua, Luno, Mendata o de la villa de Guernica. Esti fechu torgó a Ajangiz constituyise civilmente en anteiglesia, como otres llocalidaes de la so redolada. Sicasí, a pesar d'esti fechu Ajangiz tuvo asientu y votu nes Xuntes Xenerales de Vizcaya dende siquier el sieglu XVI, sol réxime xurídicu de ledanía. Ajangiz foi la única llocalidá vizcaina que so esti estatus xurídicu tuvo accesu a les Xuntes Xenerales y autonomía alministrativa, mientres l'Antiguu Réxime.

Ente 1940 y 1991 tuvo anexonada al conceyu de Gernika-Lumo.

Cuando en 1991 Ajangiz recuperó la so independencia perdió'l barriu de Rentería/Errenteria que siguió xuníu a Guernica.

Personaxes pernomaos

• Leon Inchausti (1859-1937): flaire recoletu. Morrió asesináu mientres la Guerra Civil y ta reconocíu por ello como mártir y beatu de la Ilesia Católica dende l'añu 1999.
• Valentín Aurre Apraiz (1912-1966): Poeta en llingua vasca y traductor.
• Julita Berrojalbiz (1923-1998): profesora y impulsora destacada del movimientu d'ikastolas en Vizcaya.^[12]