Idioma albanés

L'albanés (shqip o gjuha shqipe) ye una llingua indoeuropea que falen alredor de seis millones de persones, de los que trés millones viven n'Albania; los otros falantes repártense mayormente ente Kosovu, Macedonia, Serbia, Montenegru y el noroeste de Grecia. Hai tamién una comunidá albanófona importante nel sur d'Italia, la de los arbëresh (arbëresci n'italianu), qu'anició nel país coles emigraciones del sieglu XVI. Tamién s'alcuentren grupinos mas pequeños de falantes en Bulgaria, Rumanía, Turquía, Ucraína y ente la diáspora albanesa d'Estaos Xuníos y Australia.

Gjuha shqipe
Faláu en
Faláu en	Albania
Númberu de falantes
Falantes Tipu Añu 6 200 000
Datos
Familia	Albanian (en)
Estáu de vulnerabilidá	1 seguru
Sistema d'escritura	alfabetu llatín y alfabetu albanés
Reguláu por	Academy of Sciences of Albania (en)
Códigos
ISO 639-1	sq
ISO 639-2	sqi y alb
ISO 639-3	sqi

Clasificación

Dialeutos

L'albanés tien dos dialeutos estremaos, el toscu (tosk), y el guegu (geg), separaos pol ríu Shkumbi.

El toscu ye'l dialeutu del centru-sur d'Albania, y de les minoríes albanófones d'Italia y Grecia. El guegu fálase nel norte d'Albania, en Serbia, Montenegru y Macedonia.

Ente los dos hai diferencies léxiques y fonolóxiques. Por exemplu, la /m/ o la /n/ del guegu correspuenden munches veces a una /r/ en toscu, como se pue ver comparando'l nome d'Albania nos dos dialeutos (Shqipnija y Shqipëria respeutivamente)

La normativización de la llingua escrita standard que s'emplega anguaño fíxose a partir del dialeutu toscu.

Fonoloxía

Gramática

Vocabulariu

Historia

Escritura

Los primeros testos escritos n'albanés son abondo serondos y daten de la segunda metá del sieglu XV.

Tres varies tentatives de crear alfabetos autóctonos (como l'elbasan, el büthakukye y l'argyrokastron, basaos los trés na escritura cursiva griega) o d'usar l'alfabetu griegu y el cirílicu, l'albanés empezó a escribise col alfabetu llatín a partir de principios del sieglu XX.

Orde alfabéticu y valor de los grafemes

(La trescripción faise d'alcuerdu coles normes de l'alfabetu fonéticu internacional)

A

B

C

Ç

D

DH

E

Ë

F

G

GJ

H

I

J

K

L

LL

M

N

NJ

O

P

Q

R

RR

S

SH

T

TH

U

V

X

XH

Y

Z

ZH

a

b

c

ç

d

dh

e

ë

f

g

gj

h

i

j

k

l

ll

m

n

nj

o

p

q

r

rr

s

sh

t

th

u

v

x

xh

y

z

zh

a

b

ʦ

ʧ

d

ð

ɛ

ə

f

ɡ

ɟ

h

i

j

k

l

ɫ

m

n

ɲ

ɔ

p

c

ɾ

r

s

ʃ

t

θ

u

v

ʣ

ʤ

y

z

ʒ

Estatus oficial

L'albanés ye la llingua oficial d'Albania. Ye tamién una de les llingües oficiales de Kosovu (xunto col serbiu) y de delles rexones de Macedonia.

Escritores en llingua albanesa

• Naim Frashëri (1846-1900)
• Ismail Kadare (nacíu en 1936)