Indoeuropéu

Indoeuropéu^[1] ye un términu usáu referise a un conxuntu de llingües anguaño falaes dende la India hasta Europa (d'ende'l so nome) con traces comunes ente sí y opuestos a les d'otres partes del mundu (ya inclusive d'otres na mesma Eurasia): les llingües indoeuropees. Tamién s'emplega pa referise a los pueblos históricos que orixinariamente falaron eses llingües (pueblos indoeuropeos), a la so sociedá (sociedá indoeuropea), a la so relixón (relixón indoeuropea) y a la so cultura (cultura indoeuropea).

Indoeuropéu
grupo etnolingüístico (es)
pueblu protoindoeuropéu Indoeuropéu

El términu indoeuropéu" utilízase principalmente nes ciencies sociales (antropoloxía, antropoloxía llingüística, arqueoloxía, etnoloxía, filoloxía y hestoria) y bien especialmente na llingüística histórica. Emplegóse tamién en pseudociencia en determinaos contestos, polo que dacuando foi oxetu d'especial polémica ("el problema indoeuropéu"), como xustificación de posiciones ideolóxiques (el nordicismo).^[2]

Orixe del conceutu

Nació como un conceutu filolóxicu, dada la identificación que la filoloxía comparada empezó a faer ente un gran conxuntu de llingües anguaño falaes dende la India hasta Europa (d'ende'l so nome) con traces comunes ente sí y opuestos a les d'otres partes del mundu (ya inclusive d'otres na mesma Eurasia): les llingües indoeuropees.

Pasó a aplicase tamién a los pueblos históricos que orixinariamente falaron eses llingües (pueblos indoeuropeos), a la so sociedá (sociedá indoeuropea), a la so relixón (relixón indoeuropea) y a la so cultura (cultura indoeuropea).

De forma intercambiable utilícense los términos indogermano o indogermánico, especialmente nel ámbitu de fala alemana, anque s'acuñó primeramente en francés.^[3][4] El términu indoeuropéu" emplegóse primeramente n'inglés.^[5] Distintes denominaciones usaes pal mesmu conceutu fueron jafético^[6] o otres relatives a lo sánscrito, a lo celta (indocelta), a lo ario (arioeuropeo) o a lo tocario.^{[7][8][9][10]}

Los conceutos indoario, indoiranio y indohitita son utilizaos d'una manera estremada, pero confluyente.^[11]

Nun tien de confundirse, sicasí, col conceutu de lo indogriego, dafechu distintu, pos se refier a la influencia helenística na India posterior a Alexandru Magnu.^[12]

Protoindoeuropéu

Hai bien distintes hipótesis sobro l'allugamientu inicial, nel tiempu y nel espaciu (alredor de 4000 a. C., na redolada de la estensa zona esteparia ente la Europa suroriental y l'Asia central -Urheimat-) de les que tuvieron de ser "primeres" manifestaciones de lo indoeuropéu: lo protoindoeuropéu; y con elles, la denominada llingua protoindoeuropea, el pueblu o conxuntu de pueblos que lu falaríen (pueblu protoindoeuropéu) y la reconstrucción arqueolóxica de les sos posibles traces culturales y sociales (relixón protoindoeuropea, cultura protoindoeuropea, sociedá protoindoeuropea).

Preindoeuropéu

Dambos términos (indoeuropéu y protoindoeuropéu) úsense especialmente n'oposición al de preindoeuropéu, que designa al sustratu anterior al de la llegada de los indoeuropeos (o nel so casu preindoeuropeos), tanto n'India como n'Europa o n'Anatolia. Pal casu de la protohistoria d'España, el términu "preindoeuropéu" identifica al área del sur y l'este peninsular (Tartessos y l'área cultural de los íberos), ente que'l términu indoeuropéu" identifica al área del centru, oeste y norte (identificáu a les traces cola área cultural de lo celta), cola notable esceición de los vasconos, de llingua preindoeuropea (l'antecedente del euskera).^[13]

Indoeuropeización

Por semeyanza colos conceutos de romanización o arabización, utilízase'l conceutu de indoeuropeización pa designar a la aculturación que se produció de resultes del contautu colos pueblos indoeuropeos o protoindoeuropeos.^[14]