Idioma búlgaru

El búlgaru (български език [ˈbɤ̞lɡɐrski ɛˈzik]) ye un idioma indoeuropéu de la rama eslava faláu en Bulgaria y en delles partes de Serbia, Moldavia y Ucraína por unos 9 millones de persones. En Macedonia del Norte fálase un dialeutu occidental del búlgaru.

български език
Faláu en
Faláu en	Bulgaria, Macedonia del Norte, Ucraína, Serbia, Rumanía, Grecia, Turquía, Moldavia, Albania y Rusia
Númberu de falantes
Falantes Tipu Añu 9 000 000 2014
Datos
Familia	idiomes eslavos meridionales
Estáu de vulnerabilidá	1 seguru
Sistema d'escritura	alfabeto búlgaro (es) , Bulgarian Braille (en) y alfabetu cirílicu
Reguláu por	Institute for Bulgarian Language (es)
Códigos
ISO 639-1	bg
ISO 639-2	bul
ISO 639-3	bul

Forma parte col serbocroata y eslovenu del grupu de llingües eslaves meridionales. El búlgaru antiguu yera y aínda ye la llingua oficial de la Ilesia Ortodoxa.

Emplega l'alfabetu cirílicu.

Historia de la llingua

El desendolcu históricu del búlgaru pue dividise en dellos periodos:

• Prehistóricu: protoeslavu. Duró fasta'l 860. Ye'l tiempu de les invasiones eslaves y de la misión de San Cirilu y San Metodiu.
• Búlgaru antiguu (sieglos IX-XI): antiguu eslavu eclesiásticu. Los escolinos de los dos santos ortodoxos tornen la Biblia al eslavu.
• Búlgaru mediu (sieglos XII-XV).
• Búlgaru modernu (sieglos XVI-XIX).
• Búlgaru actual.

El desendolcu del búlgaru carauterízase pola transición d'una llingua sintética a una analítica.

Fonética y fonoloxía

Les vocales:

Alfabetu	IPA	X-SAMPA	Descripción	Asemeyanza cola pronuncia asturlleonesa
и	[i]	[i]	frontal zarráu non redondeáu	máquIna
е	[ɛ]	[E]	frontal medio-abiertu non redondeáu	pEnte
а	[a]	[a]	central abiertu non redondeáu	pÁ
ъ	[ɤ̞]	[@]	central medio-posterior non redondeáu	interpretE
у	[u]	[u]	posterior zarráu redondeáu	mantU
о	[ɔ]	[o]	posterior medio-abiertu redondeáu	Onde

Les consonantes:

Alfabetu cirílicu	IPA	X-SAMPA	Descripción	Asemeyanza cola pronuncia asturlleonesa
б	[b]	[b]	bilabial plosiva	Blancu
бьо/бю/бя	[bʲ]	[b']	bilabial plosiva	Biacu
в	[v]	[v]	llabiodental fricativa	aVó (portugués)
вьо/вю/вя	[vʲ]	[v']	llabiodental fricativa	aviar (portugués)
г	[g]	[g]	sonora velar oclusiva	Galera
гьо/гю/гя	[gʲ]	[g’]	palatal oclusiva	aGua
д	[d]	[d]	alveolar oclusiva	Día
дьо/дю/дя	[dʲ]	[d']	sonora postalveolar oclusiva	Dio
ж	[ʒ]	[Z]	postalveolar fricativa	Janela (portugués)
дж	[ʤ]	[dZ]	postalveolar africada	Jack (inglés)
з	[z]	[z]	alveolar fricativa	caSa (portugués)
зьо/зю/зя	[zʲ]	[z’]	alveolar fricativa	as you (inglés)
к	[k]	[k]	velar plosiva	Casa
кьо/кю/кя	[kʲ]	[k’]	palatal oclusiva	QUién
л	[l]	[l]	alveolar aproximante	aLó (portugués)
льо/лю/ля	[ʎ]	[L]	palatal lateral aproximante	volume (inglés)
м	[m]	[m]	billabial nasal	Mano
мьо/мю/мя	[mʲ]	[m']	billabial nasal	Mieu
н	[n]	[n]	alveolar nasal	eNantes
ньо/ню/ня	[ɲ]	[J]	palatal nasal	caÑón
п	[p]	[p]	billabial oclusiva	Parque
пьо/пю/пя	[pʲ]	[p']	billabial oclusiva	PIoyu
р	[r]	[r]	alveolar vibrante	caRRu
рьо/рю/ря	[rʲ]	[r']	palatal vibrante	Riestra
с	[s]	[s]	alveolar fricativa	caSa
сьо/сю/ся	[sʲ]	[s’]	alveolar fricativa	quioscu
т	[t]	[t]	alveolar oclusiva	Techu
тьо/ тю/ тя	[tʲ]	[t']	postalveolar oclusiva	Tiesta
ф	[f]	[f]	llabiodental fricativa	Falar
фьо/фю/фя	[fʲ]	[f']	sorda palatal labiodental fricativa	caFiante
х	[x]	[x]	velar fricativa	guaḤe; caJa (español)
ц	[ʦ]	[ts]	alveolar africada	tsunami; nueTSe (nes Brañes altes)
цьо/цю/ця	[ʦʲ]	[ts’]	alveolar africada	cuTSIellu (nes Brañes altes)
ч	[ʧ]	[tS]	postalveolar africada	CHina
ш	[ʃ]	[S]	postalveolar fricativa	paisaXe

Frases corrientes

• Здравей (zdravei) — hola
• Здрасти (zdrasti) — hola (informal)
• Добро утро (dobro utro) — bonos díes
• Добър ден (dober den) — un bon día
• Добър вечер (dober vecher) — bones tardes
• Лека нощ (leka nosht) — bones nueches
• Довиждане (dovijdane) — adiós
• Как си (kak si) — ¿cómo tas?
• Добре съм (dobre sum) — toi bien
• Поздрави (pozdravi) — saludos
• Благодаря (blagodarya) — gracies