Idioma brahui
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
El brahui (en brahui, براہوئی) ye una llingua drávida que se fala principalmente en Beluchistán (Paquistán) y en zones estremeres d'Afganistán ya Irán. Ye la llingua del pueblu brahui, pero tamién ye falada por munchos miembros del pueblu baluchi. Ye la quinta llingua dravídica por númberu de falantes, y ye la única que nun se fala na India; envalórase un total de daqué más de cuatro millones de falantes.
Ye una llingua escrita qu'utiliza l'alfabetu árabe por cuenta de que los sos falantes son musulmanes.
Remove ads
Distribución
El brahui ye l'idioma dominante na parte central de la provincia de Baluchistán, en Paquistán, y ye mayoría nos distritos de Kalat, Mastung y Khuzdar, anque tamién se fala nos distritos vecinos, ya inclusive na capital provincial, Quetta. N'Afganistán fálase brahui nel estremu sur del país en comunidaes aisllaes, sacante una zona concentrada nel sur de la provincia de Kandahar. Según hai munchos falantes de brahui d'orixe beluchi —y na so mayoría son billingües— tamién hai comunidaes étnicamente brahui que camudaron la so llingua pol idioma baluchi o'l pashtún.[1]
Acordies con Ethnologue, la gran mayoría de los falantes de brahui vive en Paquistán, con minoríes n'Afganistán y una muncho menos significativa —alredor de 22 000 persones— n'Irán. Tamién menta la esistencia de minoríes en Turkmenistán y nos estaos del Golfu Pérsicu.[2]
Remove ads
Clasificación y dialeutos
L'idioma brahui pertenez, xunto al idioma kurukh (oraon) y al malto, al grupu de les llingües dravídiques septentrionales. Viose fuertemente influyida poles llingües iranies que se falen na zona, especialmente'l balochi, el sindhi y, en menor midida, el pashtún.[3]
Tien tres dialeuto: el sarawani nel norte, el jhalawani nel sureste y el chaghi o brahui de Kalat nel oeste.[2] Nun hai diferencies importantes ente estos dialeutos, que son mutuamente intelixibles.[4]
Remove ads
Fonoloxía
Les vocales son los mesmos qu'en baluchi: llarga a e i o u llargues, a i o curties, diptongos aj y aw. Les consonantes son tamién bien similares a les del baluchi, pero'l brahui tien más fricatives y nasales.[4]
Ortografía
El brahui ye l'únicu idioma dravidiano que nun se sabe que s'escribiera con un llinguaxe basáu en alfabetos bráhmicos; sicasí, dende la segunda metá del sieglu XX escribir col alfabetu árabe.
Más apocayá, una ortografía basada nel alfabetu llatín llamada Brolikva (una abreviatura de Brahui Likvar) foi desenvueltu pol Conseyu de la Llingua Brahui de la Universidá de Baluchistán en Quetta, y adoptada pol periódicu llocal Talár. Les lletres d'esti alfabetu son:[5]
b | á | p | í | s | y | ş | v | x | e | z | ź | ģ | f | ú | m | n | l | g | c | t | ŧ | r | ŕ | d | o | đ | h | j | k | a | i | u | ń | ļ |
Les lletres con diacríticos son les vocales llargues, consonantes post-alveolares y retroflexes, la fricativa velar y la fricativa sorda llateral.
Remove ads
Peligru d'estinción
Acordies con informe de la Unesco del añu 2009, el brahui ye unu de los ventisiete idiomes de Paquistán que s'enfrenten al peligru d'estinción, anque ta clasificáu como "non seguro", el mínimu nivel mínimu d'esmolición de los cinco esistentes (vulnerables, en peligru, seriamente en peligru, en peligru críticu, y estinguida).[6]
Remove ads
Publicaciones
El primer diariu n'idioma brahui ye Talár, qu'utiliza la nueva ortografía llatina, y preséntase como "un intentu de estandarizar y desenvolver la llingua Brahui pa cumplir los requisitos del discursu políticu, social y científicu modernu."
Historia
Nun hai consensu tocantes a si'l brahui ye un llinguaxe relativamente recién introducíu en Beluchistán o un remanente d'una familia de llingües drávides anterior a la llegada de les invasiones indoeuropees a partir de la metá del segundu mileniu A.C. que permaneció más de tres milenios ensin ser reemplazada poles llingües vecines; esta teoría supón que la gran mayoría de los pueblos de la península india y del actual Paquistán tienen de ser necesariamente drávides, o bien que los drávides emigraron escontra'l sur en respuesta a la llegada de los indoeuropeos.[4]
Otres teoríes ven al brahui como un idioma llegáu a la rexón en tiempos muncho más recién, mientres la primer metá del segundu mileniu de la nuesa era. Esta teoría ta sofitada na ausencia de préstamos llingüísticos más antiguos qu'esa fecha, como los del idioma avéstico. El principal contribuyente indoeuropéu al vocabulariu brahui ye'l beluchi, un grupu étnicu que s'instaló na rexón alredor del añu 1000.[4]
Una tercer teoría postula tamién una emigración dende'l subcontinente indiu, pero más tardida, nos sieglos XIII o XIV.[7]
Remove ads
Referencies
Bibliografía
Enllaces esternos
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads