Idioma cuicatecu

L'idioma cuicatecu falar nel centru de la sierra madre oriental del Estáu d'Oaxaca. Esta llingua, xunto col mixteco y el triqui, formen el grupu mixtecano y esta al gran tueru otomangue. Cuenta con aproximao 12 785 falantes.^[1]

Cuicatecu 'Nduudu yu'
Faláu en	Méxicu
Rexón	La Cañada y la Mixteca oaxaqueña
Falantes	12 785 (2010)[1]
Puestu	Non nos 100 mayores (Ethnologue 1996)
Familia	Llingües otomangueanas   Otomangueanas orientales     Mixtecanas       Cuicatecu
Estatus oficial
Oficial en	En Méxicu tien reconocencia como llingua nacional[2]
Reguláu por	Nun ta reguláu
Códigos
ISO 639-1	nengún
ISO 639-2	{{{iso2}}}
ISO 639-3

Etimoloxía de Cuicatlan

Cuicatlan ye un exónimo nahua que significa 'Llugar de cantares', el nome orixinal d'esti llugar en llingua cuicateca ye Yabaham 'casa de tierra' (autónimo). Al pueblu cuicatecu tamién se-y llama Nduudu yu.

Variantes

L'Institutu Nacional de Llingües Indíxenes (INALI), revela nel so catálogu de llingües indíxenes qu'hai trés variantes,^[3] estes son:

• dibaku, cuicatecu del centru
• duaku, cucateco del norte
• dubaku, cuicatecu del oriente

Sicasí'l Etnologue rexistra solu dos variantes:

• Cuicatecu de Tepeuxila
• Cuicatecu de Teutila

Carauterístiques

L'idioma cuicatecu escribir col alfabetu llatín xunto con dellos dicríticos pa marcar los tonos.

Según Basauri (1990), el cuicatecu ye una llingua polisintética, esto ye, cunta con raigaños en redol a les cualos arrexuntar otres pallabres y partícules pa matizar el significáu.

El cuicatecu tamién ye una llingua tonal y cuenta con 3 tonos:

Tonu altu: cúú culiebra

Tonu mediu: cu'o platu

Tonu baxu: cūū campana

El signu (') representa al saltillo o oclusiva glotal, oclusión o zarru instantáneu de les cuerdes vocales. Por casu:

'cūū esti

cu'o platu

La nasalización marcar con una n en super índiz. Por casu:

yuuⁿ panoya

chéeⁿ corral

Vocabulariu cuicatecu

Númberos

āmā unu omma

uvi dos ove

inu trés inno

kūun cuatro' 'kun'un

xú'ún cinco gun'un

ñia´a seis' 'gan

n'dachasiete nhacha

niné.ocho ninne

nu´o nueve nunn'un

n'dichi diez' 'nhiche

nhichonma once

nhichó dolce

nhichinno trelce

nhizkun'un catorce

entiño quince

entiove dieciséis

entinno diecisiete

entiñokun dieciocho

entiñokoan diecinueve

niko venti

Kuakanpes ventiún

Ver tamién

• Pueblu cuicatecu