Idioma umbru

L'idioma umbru o umbrio ye una llingua indoeuropea estinguida, perteneciente a la familia de llingües oscu-umbres, nel grupu itálicu. Foi falada d'antiguo polos umbros, un pueblu qu'habitaba la rexón italiana allugada na vera occidental del Tíber, na parte centro-septentrional de la península itálica.

Umbru
Faláu en	Antigua Italia
Rexón	Centro-septentrional de la península itálica.
Falantes	Llingua muerta
Familia	Indoeuropees  Llingües itáliques    Llingües oscu-umbres    Umbru
Estatus oficial
Oficial en	Nengún país
Reguláu por	Nun ta reguláu
Códigos
ISO 639-1	nengún
ISO 639-2	{{{iso2}}}
ISO 639-3	xum
Llingües itáliques na Edá del Fierro, l'umbru puramente dichu correspuende a l'área I2 y l'área I7 son variedaes itáliques presuntamente rellacionaes col umbru.

Anguaño, el términu umbru ye utilizáu pa referise a un dialeutu rexonal del grupu italianu central faláu na actual rexón d'Umbría, que xeográficamente ocupa solo una porción del Antiguu Aveséu. Esti dialeutu actual ye bien distintu al idioma umbru.

Tables eugubinas

Artículu principal: Tables eugubinas

Tabla eugubina.

L'umbru ye conocíu principalmente por una gran inscripción, les llamaes tables eugubinas (en llatín Tabulæ Iguvinæ por Iguvium, l'actual Gubbio), una especie de reglamentu d'una cofradería sacerdotal, del que se caltienen siete tables de los nueve que s'atoparon, escrites en parte nun alfabetu nativu deriváu del etruscu (datables escontra'l 200 e. C.) y en parte en alfabetu llatín (fechables probablemente escontra'l I e. C.).

Un exemplu:

« esti persklum aves anzeriates enetu

pernaies pusnaes preveres treplanes

iuve krapuvi tre buf fetu arvia ustentu

vatuva ferine feitu heris vinu heri puni

ukriper fisiu tutaper ikuvina feitu sevum »

treslliteración de la primer fila de la tabla 1a

Descripción llingüística

Fonoloxía

L'inventariu consonánticu del umbru vien dau por:^[1]

	llabial	alveolar	palato- alveolar	retroflexa	velar	lab.-vel.	glotal
Oclusiva sorda	p	t			k
Oclusiva sonora	b	d			g
Fricativa	f	s	š	ʐ			h
Nasal	m	n
Sonante	(w)	r, l	j			w

L'inventariu vocálicu reconstruyíu constaría de los siguientes elementos:

	Curtia			Llarga
	anterior	central	posterior	anterior	central	posterior
zarraes	i		o	iː (= ī)		oː (= ū)
Semicerradas	y		o	yː (= ē)		oː (= ō)
Semiabiertas	ɛ		ɔ	ɛː
Abiertes		a			aː

comparanza con otres llingües itáliques

• PIE *skreibh-to: llatín scriptus / oscu scriftas / umbru screhto.
• PIE *h2eg-i-to: llatín ximielgo / oscu aktud < *ag'to / umbru aitu < *aktud
• Rotacismu de -d- intervocálica: llatín pedis / umbru persi
• Como en llatín y a diferencia del oscu rotacismu de la siblante intervocálica: xen. pl. llatín -arum, oscu -azum, umbru -arum. Llatín y umbru flora / oscu fluusa.
• Monoptongación de tolos diptongos en cualquier posición: llatín prae / oscu prai / umbru pre.

Ver tamién

• Tables eugubinas
• Umbros