Lumbier
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Lumbier (Irunberri n'euskera y Urunberri n'euskera roncalés) ye una villa y un conceyu español de la Comunidá Foral de Navarra, asitiáu na Merindad de Sangüesa, na so contorna homónima y a 38 km de la capital de la comunidá de Pamplona. La so población ye de 1327 habitantes (2024)[4][5].
Remove ads
Topónimu
Créese que l'actual población de Irunberri remonta'l so orixe a una dómina bien antigua, yá que ente les comunidaes vascones que citaben los xeógrafos llatinos como Plinio atopábase la de los iluberritani, que s'acomuñó tradicionalmente cola población de Irunberri. En Irunberri topáronse dellos restos romanos y esisten nel cercanu conceyu de Ledea restos d'una villa romano y celta.
Partiendo d'un primitivu nome Ilumberri los llingüistes reconstruyeron de forma coherente una evolución del nome hasta les formes actuales.
- En romance: Ilumberri -> Lumberri -> Lumbier.
- N'euskera: Ilumberri -> Irunberri.
Sobre'l significáu etimolóxicu de Ilumberri, créese qu'esti provién del euskera arcaicu. El primer términu paez el mesmu qu'apaez en topónimos como Irun o Iruña (Pamplona), y rellacionóse tradicionalmente cola pallabra hiri o (h)ili (ciudá) n'euskera. El segundu términu ye berri (nuevu); polo que'l significáu etimolóxicu sería similar a 'villanueva'.[6]
Na actualidá Irunberri pertenez a la zona non vascófona de Navarra, siendo solamente'l so nome castellanu oficial, anque'l topónimu "Irunberri" sigue usándose. A los de Irunberri suélse-yos llamar xeneralmente "gatos", de forma equivocada; el términu correutu ye "ahorcagatos", que provién de la Guerra d'Independencia Española, cuando dellos francesaos de Madrid ("gatos") fueron afayaos na so fuxida a Francia y fueron aforcaos nesta llocalidá.
Remove ads
Símbolos
Escudu
L'escudu d'armes de la villa de Irunberri tien el siguiente blasón:
Trai d'azur y un castiellu de tres torres de plata almenadas de tres almenes. La torre central más alta que les llaterales. El castiellu flanqueado d'una estrella d'ocho puntes nel lladral siniestru y de un creciente ranversado de plata nel diestru.
El sellu antiguu de la villa, qu'amás de los elementos descritos tenía un creciente y una estrella a entrambos llaos de la torre central, apaez na Carta d'Unión que toles villes navarres roblaron en Puente la Reina en 1328.[7]
Remove ads
Xeografía física
Situación
La llocalidá de Irunberri ta asitiada na parte occidental de la Comunidá Foral de Navarra a una altitú de 467 msnm. El so términu municipal tien una superficie de 57,40 km² y llinda al norte colos conceyos d'Urraúl Bajo y Romanzado, al este con esti postreru, al sur colos de Yesa, Ledea y Sangüesa y al oeste col d'Urraúl Alto.[8]
Relieve ya hidroloxía
Atopar xunto a la confluencia de los ríos Irati (na vera esquierda) y Salazar (na vera derecha), nun cuetu de cume planu a 467 metros d'altitú, ente una cuenca margosa y l'apéndiz noroccidental de la Sierra de Leire. N'el so proximidá atopa la Foz de Irunberri.
Demografía
Evolución de la población
| Gráfica d'evolución demográfica d'Irunberri ente 1900 y 2017 |
 |
|
Población de derechu (1900-1991) o población residente (2001) según los censos de población del INE.[9] Población según el padrón municipal de 2017 del INE. |
Eleiciones llocales
Remove ads
Servicios
El conceyu cunta con diversos centros educativos. Esiste tamién un colexu públicu, un centru d'educación infantil (de 0 a 3 años), una ikastola, un institutu de FP (formación profesional) y una escuela de música con más de 100 matrícules.
Deportes
El Club Deportivo Ilumberri ye dende 1923 l'equipu de fútbol de la llocalidá. Xuega los sos partíos nel campu de fútbol d'El Lardín, de yerba natural, asitiáu pela rodiada del pueblu.
Ver tamién
- Llista de conceyos de Navarra
- Contorna de Irunberri
- Merindad de Sangüesa
Referencies
Enllaces esternos
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads