Piper auritum
especie de planta del xéneru Piper From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Piper auritum, llamada comúnmente acuyo, tlanepa, yerba santo, alaján o momo, ye una planta arumosa del xéneru Piper que crez na Mesoamérica tropical.
Arbustu d'unos 2-4 metros d'altor, de cañes fráxiles con fueyes alternes peciolaes, acorazonaes y testura aterciopelada, de 20 a 25 cm de llongura por 14 a 18 d'anchu. Les flores apaecen n'espigues delgaes con aspeutu de “cola de mure”.
Remove ads
Usos
Ye d'usu frecuente na cocina mexicana, especialmente nos tamales de ciertes zones del sur de Méxicu, onde los pexes o carnes envolubrar nes sos fueyes fragantes pa cocinar esquisitos platillos, como'l tapixtle y el pilte del sur de Veracruz y Tabasco. En Guatemala usar na rexón maya-q'eqchi' pa preparar el pachay, que básicamente ye pescáu con chile y achiote, envolubráu en fueyes de Santa María, pa da-y otra envoltura en fueyes de plátanu, tamién pueden usase fueyes de maxán, sotiérrase y enriba faise una fogata na que se cocina sobre ella una una sopa de pexe. Al tar la sopa llista, desentiérrense los pexes y el pachay cocinóse al vapor, esta ye una auténtica receta prehispánica. Amás d'emplegase como condimento, les fueyes úsense como estomacales, analxésiques y estimulantes na medicina tradicional. El particular sabor del acuyo comparóse al ocalitu,[2][3] regaliza,[4][5] sassafrás,[6][7] anís,[8][9] nuez moscada,[8] menta,[10][11] estragón[2] y pimienta negra.[8]
N'homeopatía usa la tintura de la planta entera y les diluciones contra'l asma, bronquitis, larinxitis aguda o crónica y disnea.
Remove ads
Taxonomía
Piper auritum describióse por Carl Sigismund Kunth y espublizóse en Nova Genera et Species Plantarum (quarto ed.) 1: 54. 1815[1816].[12]
- Sinonimia
- Artanthe aurita (Kunth) Miq.
- Artanthe seemanniana Miq.
- Piper alstonii Trel.
- Piper auritilaminum Trel.
- Piper auritilimbum Trel.
- Piper heraldi Trel.
- Piper heraldi var. amplius Trel.
- Piper heraldii Trel.
- Piper heraldii var. cocleanum Trel.
- Piper perlongipes Trel.
- Schilleria aurita (Kunth) Kunth[13]
Remove ads
Nomes comunes
Tamién se-y conoz como tlanepa, tlanepaquelite (nahuatlismos de tlanecpahquílitl ‘floritu goliosu’),[14] fueya santa (una lleenda mexicana diz que la Virxe María ensugó los pañales del Neñu Jesús nun arbustu d'esta planta, d'onde-y vien el nome),[15] fueya d'anís, momo, o pimienta sagrada, x-mak-ulam en llingua maya.
Ver tamién
Referencies
Bibliografía
Enllaces esternos
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads