Santiz
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Santiz ye un conceyu y llocalidá española de la provincia de Salamanca, na comunidá autónoma de Castiella y Llión. Intégrase dientro de la contorna de la Tierra de Ledesma. Pertenez al partíu xudicial de Salamanca y a la Mancomunidá Contorna de Ledesma.[4][5]
.svg){kind=small}
El so términu municipal ta formáu por un solu nucleu de población, ocupa una superficie total de 27,05 km² y según los datos demográficos recoyíos nel padrón municipal ellaboráu pol INE nel añu 2017, cuenta con una población de 242 habitantes.
Ye estremeru de la vecina provincia de Zamora y de la so contorna de Sayago, cola que comparte paisaxe, historia, cultura y tradiciones. Los montes de la llocalidá escuenden exemplares d'encina y sufrera, pero tamién de carbayos y caxigal que xunto con carba baxa de cantuesos, escobes, jaras y piornos hai formando en xunto un apacible paisaxe natural. Nesti paisaxe descuella la denomada «sufrera gorda de la Calahorra» que, con cerca de seiscientos años de vida, forma parte de la Ruta de les Catedrales Vives».
Remove ads
Etimoloxía
El topónimu Santiz ye consideráu como un haxotopónimu, esto ye, un vocablu del léxicu relixosu convertíu en topónimu. Los haxotopónimos pueden denominar un llugar tantu según el nome propiu d'un monesteriu, como según el nome del patrón de la ilesia llocal o los representantes de la ilesia. Polo xeneral, los haxotopónimos españoles más frecuentes son los que se deriven de patrones eclesiásticos. Este sería'l casu de Santiz, que dellos autores facer derivar de les pallabres llatines «Sanctus Thyrsus», esto ye, de Santiso. El mesmu orixe ye dau pa les llocalidaes de Santiso y de Santotis.[6][7][8] El xentiliciu de los habitantes de Santiz ye santiceño.
Remove ads
Símbolos
L'escudu heráldicu recueye parte de la historia de Santiz. Ta timbrado pola corona real y estremáu en dos blasones, onde s'atopa la Cruz de Malta de la Orde de San Xuan de Xerusalén, a la que d'antiguo perteneció'l conceyu, y la fachada d'un palaciu o fortaleza qu'esistió en Santiz.[9] Esti escudu ta talláu nuna gran piedra enllastrada na parte cimera de la fachada principal del conceyu de la llocalidá.
Remove ads
Xeografía
El conceyu de Santiz ta asitiáu na zona noroeste de la provincia de Salamanca, a 38 km de la ciudá de Salamanca, la capital provincial. Perteneciente a la contorna de la Tierra de Ledesma, atopándose asitiáu nel so estremu norte, siendo'l so términu municipal estremeru cola vecina provincia de Zamora y cola contorna de la Sayago d'esta última provincia, coles que comparte carauterístiques y historia.
El cascu urbanu asitiar na base de la falda del Tesu Santu (984 m sobre'l nivel del mar), que de la mesma ye'l puntu más altu de les llocalidaes de la zona.[10] El Tesu Santu atopar nel norte del conceyu, faciendo de llinia divisoria, ente les provincies de Zamora nel so llau oeste y Salamanca pela parte este.
Dientro del términu municipal de Santiz naz el Regueru de Izcala, que trascurriendo pel norte de Valdelosa, llega al conceyu de Topas, onde desagua nel Regueru de San Cristóbal. Toa esta agua llega al ríu Tormes al traviés de la Ribera de Cañedo.
Nel términu municipal podemos atopar pinos, sufreres, carbayos rebollos, caxigales, encines y xarales lo que constitúi un sistema de monte mistu. En Santiz atópase'l mayor sufreral (Quercus suber) de la Provincia de Salamanca.[11]
El 1 de febreru de 1997 realizar en Santiz una concentración parcelaria. La zona afeutada foi de 2563 hectárees, apurríes por 271 propietarios, en 4650 parceles. Atribuyéronse 498 finques de reemplazu.[12]
| Noroeste: Escuadro (Zamora) | Norte: Peñausende (Zamora) | Nordeste: Mayalde (Zamora) |
| Oeste: Alfaraz de Sayago (Zamora) |  |
Este: Valdelosa |
| Suroeste: Moraleja de Sayago (Zamora) | Sur: Palacios del Arzobispo | Sureste: Zamayón |
Historia
Nel Tesu Santu atopáronse restos arqueolóxicos prerromanos del sieglu VI e.C. y de dómina romana. L'estudiu d'estos restos reveló qu'hubo un asentamientu romanu y una ermita.[13]
Desconozse'l momentu históricu nel que surde la población de Santiz, anque hai documentación de la primer metá del sieglu XII na que se menten dellos llugares cercanos, como son Zamayón y Zamocino.[14]
Cabo venceyar el so orixe cola repoblación que'l rei de Llión Fernandu II mandó para Ledesma nel 1161, pero la mención a Santiz que recueye'l fueru de la villa de Ledesma fai pensar na so previa esistencia como unu de los puntos del alfoz ledesmino: “…en sommo del sierro de Pennagusende y en Santiz y de termina Alfaraz et Pennela y cola Almexnal…”[14][15]
Mientres la Edá Media, Santiz foi unu de los territorios apostaos poles diócesis de Zamora y de Salamanca, tando incluyíes dambes, sicasí, nel Reinu de Llión. Nel discutiniu medió la mitra compostelana, que tamién tenía intereses na zona, yá que tenía'l llugar de Palacios del Arzobispo, población asitiada a tan solu cuatro quilómetros de Santiz. L'esllinde ente dambes diócesis foi resueltu por bulda del papa Alejandro III nel añu 1170, anque nun foi hasta 1185 cuando definitivamente atáyese tres el consentimientu de los obispos implicaos, Vidal per Salamanca y Guillermo per Zamora. Dambos cabildros delimitaron les sos xurisdicciones, de forma que Santiz perteneció a la diócesis de Zamora.[14]
En 1223 taba adscrita a la Orde de San Xuan de Xerusalén, y por tanto en réxime de señoríu. Esta situación recoyer nun documentu que describe'l territoriu de la bailía de Ledesma, siendo'l so comendador Pedro Fernández. Nesi mesmu añu l'Hospital va apurrir toes estes posesiones, n'usufructu vitaliciu, a doña Guntroda. Años dempués, la posesiones retornen a manes de la Orde, que vuelve exercer de nuevu'l señoríu.[14]
La vinculación a esta orde militar y al obispáu de Zamora marcó la historia d'esta llocalidá mientres sieglos. Cola creación de les actuales provincies en 1833, Santiz quedó integráu na provincia de Salamanca, dientro de la Rexón Lleonesa,[16] adscripción provincial que motivó que, yá nel sieglu XX, Santiz fuera integráu en 1959 na diócesis de Salamanca.[14]
Remove ads
Demografía
| Gráfica d'evolución demográfica de Santiz ente 1900 y 2017 |
 |
| Fonte Institutu Nacional d'Estadística d'España - Ellaboración gráfica por Wikipedia. |
Economía
Santiz ye una llocalidá eminentemente agraria, con predominiu ganaderu, una y bones l'agricultura ta acomuñada a les camperes y forraxes. El númberu d'esplotaciones ganaderes foi menguando colos años y cada vez queden menos esplotaciones de calter familiar dexando pasu a medianes esplotaciones intensives de vaques llecheres, porcín y ovín llecheru. La economía de la zona completar col sector de la construcción, al que pertenecen un gran porcentaxe de santiceños.
Santiz pertenez a la denominación d'orixe de la Tierra del Vinu de Zamora, siendo una de les diez llocalidaes salmantinas que tán incluyíes nesta contorna vitícola zamorana.[17]
- Parque Eólicu "Tesu Santu"
Nel términu municipal de Santiz atópase'l parque eólicu Tesu Santu» (qu'afecta tamién al conceyu de Palacios del Arzobispo). Esti complexu cunta con 25 aeroxeneradores, con una potencia unitaria de 2000 kW, lo que suponen una potencia conxunta de 50 MW. Estos aeroxeneradores tán compuestos por torres metáliques Tueru de conu troncocóniques d'aceru, de 78 m d'altor, rotor tripala de 90 m de diámetru y tresformador interior de 2.100 KVA, con rellación 690 V/30 KV. El parque eólicu tamién cunta con una Subestación Tresformadora elevadora de tensión de tipo intemperie, con un tresformador de 50 MVA de potencia y rellación nominal 220/30 KV, con regulación de tensión. La enerxía producida nel parque eólicu sacupar por aciu una llinia llétrica aérea de 220 KV, con un llargor de 59,6 m y conductor LA-455, a la llinia Villamayor-Villalcampo de 220 KV na subestación tresformadora.[18]
Remove ads
Bienestar social
Santiz cunta con un colexu públicu d'educación infantil y primaria (asitiáu na cai Conde de Barcelona nº1). Esti colexu remembra la infancia de toos y cada unu de los santiceños, decoráu exteriormente colos dibuxos qu'ellos mesmos pintaron de pequeños y bien curiáu nel so interior. Xunto al colexu, y con accesu a él, atópase'l pabellón polideportivu municipal, onde se realicen actividaes deportives y dellos festexos de la llocalidá, cuando les condiciones climatolóxiques torguen la so realización nel esterior. Les actividaes extraescolares son numberoses, ente les cualos destaquen el fútbol, les sevillanes, el yudu y les actividaes de branu.[ensin referencies]
En rellación a la cultura, esti conceyu creó económica y moralmente a la compañía de teatru "Theatrum mundi", onde tolos actores son santiceños qu'actúen usualmente en Santiz, pal esfrute de tolos asistentes.[ensin referencies]
Remove ads
Monumentos y llugares d'interés
- Parroquia San Miguel Arcánxel
- Ye la única parroquia del conceyu, na cual realícense tolos actos relixosos. Foi construyida nel postreru terciu del sieglu XII n'estilu románicu y el so nome deber al patrón del conceyu, San Miguel Arcánxel. Contién numberoses talles de gran valor, ente elles la de San Miguel.[19]
- A manera de campanariu, tien una espadaña con trés baldíos, dos d'ellos xuntos, que superen l'altor total de la ilesia, a los cualos apuértase por aciu una escalera dende l'interior de la ilesia, y unu más pequeñu, centráu enriba de los anteriores. Tan solo los dos baldíos de la parte inferior tienen campanes. Estes campanes son utilizaes p'avisar a los santiceños de la celebración d'actos llitúrxicos, de los sos diversos festexos o acontecimientos y pal avisu en casu de quemes. Dada l'altor del campanariu, les campanes pueden ser oyíes dende cualesquier parte del cascu urbanu ya inclusive de la contorna. La parte cimera de la espadaña acaba nun pináculo que contién una cruz cristiana y un gran nial de cigüeña. Nel añu 2010 realizóse una restauración de la ilesia, na que los vecinos, de manera desinteresada, tuvieron un papel fundamental.[20]
- A cuerpu de cai y xunto a la ilesia, atópase una gran cruz de granitu que conmemora a los militares cayíos. Na base de la cruz hai tallaes inscripciones colos nomes de les persones conmemoraes.
- El frontón
- Atópase na céntrica plaza de la Constitución, lo que fai que sía un puntu neurálxicu de la llocalidá. Esti antiguu frontón ta construyíu en piedra y tien 12 m d'altor por 28 metros de llargu y, aproximao, un metro de grosez na so base. Créese que la so construcción realizar ente los años 1880 y 1900.
- La cara sur ta habilitada pa la práutica de numberoses actividaes, ente les que destaquen la pelota mano, el frontón, fútbol y baloncestu.
- La cara norte, que tamién se puede emplegar como frontón, ye utilizada na festividá de Reyes (6 de xineru) pa escribir nella les iniciales de los quintos d'esi añu, tradición que se lleva practicando dende hai más de 40 años y que remembra a les xeneraciones militares, cuando se despidíen del so queríu pueblo antes de colar al serviciu militar.
- Amás, dispón de graes alredor d'él, lo que dexa la celebración d'actos festivos.
- La fonte del cañu
- Ye una fonte d'agua potable asitiada na redoma del conceyu. Dispón d'un pequeñu remexu d'agua que ta corriendo tol añu, y que ye utilizáu polos habitantes del conceyu pal so consumu particular pol so gran calidá y sabor. Xunto al cañu, atópase un gran espaciu recreativu que dispón de barbacoes y una zona infantil.[21]
- La Sufrera Gorda de La Calahorra
- Trátase d'un exemplar centenariu de sufrera, al que se-y calcula una edá d'alredor de 600 años. Tien un perímetru basal de 7,40 m, un altor de 11 m y atópase a 886 m sobre'l nivel del mar. Esta sufrera forma parte de los de los dichos y costumes populares de la llocalidá, yá que se diz qu'al traviés de los buecos del so arciáu tueru, veníen al mundu los nuevos infantes. Dalgunes de les sos vieyes cañes fueron encontiaes con grandes hincones per parte d'un vecín del conceyu (Melchor Juan del Arcu), nos primeros años de la década de los sesenta. Esti árbol forma parte de la Ruta de les Catedrales Vives y solicitóse la so inscripción nel Catálogu de Especímenes de Singular Relevancia de Castiella y Llión.[22]
- Cordel de Ledesma a Zamora
- Santiz cunta con una vía pecuaria, denomada «cordel de Ledesma a Zamora». El so trazáu entra nel términu de Santiz procedente del términu municipal d'Alfaraz de Sayago (Zamora), y de suroeste a nordeste, travesar pa entrar en Viñuela de Sayago, llocalidá perteneciente al términu municipal d'Alfaraz de Sayago. Tien un llargor de 2.224 m, un anchor llegal máxima de 37,5 m (variable a lo llargo del so percorríu) y ocupa una superficie total aproximada de 83,4 ha.[23]
Remove ads
Festividaes
- San Miguel
- El 29 de setiembre celebren les fiestes n'honor a San Miguel Arcánxel. Mientres la so celebración, realícense numberoses actividaes, como xuegos pa neños, concursos de tortielles, campeonatos, actos deportivos (festival de pelota mano) y culturales como la tradicional cucaña, pasucáis con tamboriteru, verbenes amenizadas con orquestes, exhibición de bailles charros, eleición de reina de les fiestes y presentación de les peñes. Amás de celebrar la Santa Misa n'honor al patrón, San Miguel, na ilesia parroquial.
- Benditu Cristu
- Celébrase'l 14 de setiembre y ta entamada polos 33 cofrades del Benditu Cristu. Ye complicáu ingresar nesta cofradería, esistiendo llargues llistes d'espera pa poder llegar a formar parte de la mesma. Dempués de la misa, celébrase la tradicional rifa del bollu maimón.
- Branu
- A mediaos del mes d'agostu celebren unos festexos de los qu'esfruten, amás de los santiceños, los numberosos braniantes del conceyu.
- Santa Águeda
- Celébrase'l 5 de febreru y ta entamada poles muyeres de la llocalidá. Ye tradición que les muyeres pidan mampurres a los homes. Mientres tol día y la nueche celebren festexu.
- Reyes
- La nueche anterior al día de Reyes, Santiz ver de fiesta, p'acoyer a los quintos d'esi añu con una gran foguera nel centru del pueblu, onde bien entrada la nueche, los quintos conviden a tolos asistentes a chorizu y costiella asada, acompañaos del bon vinu de la tierra. Ye tradición que los quintos xunto colos acompañantes, aguanten despiertos tola nueche pa dir pidir poles cases, mientres la mañana de Reyes. Dempués van a la misa que se celebra esi día, pa realizar una ufrienda al Neñu Xesús.
- El día de Reyes, la ilusión de los más pequeños vese satisfecha pola presencia de los Reis Magos, que se pasien en cabalgata pol conceyu, partiendo carambelos y regalos.
- Llunes d'agües
- El Llunes d'agües (llunes siguiente al Llunes de Pascua) ye tradicional salir al campu a comer el hornazo. Esta tradición dar en tola provincia de Salamanca. Mientres esti día les peñes de Santiz salen al monte y a los valles del conceyu. Dalgunos de los llugares más carauterísticos pa comer el hornazo son el "Portal de Belén", "Sesenta-llobos", "Les Melandreres" y "Cardevilla".
Remove ads
Santiceños pernomaos
- Julián Sánchez "El Charru" (1774-1832), foi un guerrilleru y militar español, bien conocíu pola so participación na Guerra de la Independencia Española. Los sos antecesores tamién tán venceyaos a Santiz, tal como recueyen los documentos históricos y l'acta bautismal, qu'indiquen que la so güela per vía materna, María Regueru, yera natural de Santiz.[24]
- Marcelina Hernández (5 de xineru de 1909 - Santiz, Salamanca, 29 d'ochobre de 2013), yera la muyer más vieya del conceyu. Nel añu 2012 púnxose'l so nome a la cai del conceyu na que moraba “Callejuela Marcelina Hernández” y realizáronse numberosos eventos pa celebrar el so centenariu.[25]
Remove ads
Ver tamién
Referencies
Enllaces esternos
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads