Cümə məscidi (Qəzvin)

Bu adın digər istifadə formaları üçün bax: Cümə məscidi.

Qəzvin Cümə məscidi – Azərbaycanın ən qədim məscidlərindən biri. Kompleksə məsciddən başqa bir neçə mühüm tikili də daxildir.^[2][3] Qəzvin cümə məscidi Azərbaycan memarlığında özünəməxsus yeri olan abidələrdəndir.^[4]

Cümə məscidi
36°15′39″ şm. e. 50°00′06″ ş. u.HGYO
Ölkə	İran[1]
Şəhər	Qəzvin
Yerləşir	Qəzvin şəhristanı
Sifarişçi	Xumartaş Abdulla oğlu (Qəzvin hakimi)
Tikilmə tarixi	VIII əsr
Üslubu	Səfəvi memarlığı[d]
Material	daş[d], kərpic, Gips
Vəziyyəti	stabil
Cümə məscidi
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tarixi

Qəzvin Cümə məscidi uzun formalaşma tarixi olan və iç həyət ətrafında müxtəlif çağlarda tikilmiş bina və yerləşgələr toplusundan ibarət mürəkkəb quruluşlu abidədir. Məscid keçmiş atəşpərəst məbədinin yerində tikilmişdir. Onun ilk özül daşı VIII əsrdə qoyulmuş, son tikinti işləri XX əsrin ortalarında aparılmışdır. Bu tarixlər arasında məscid dəfələrlə genişləndirilmiş, yenidən qurulmuşdur. Qəzvin Cümə məscidi kompleksinə daxil olan abidələrdən ən dəyərlisi sözsüz ki, Əmir Xumartaş Türbəsi, ya da Xumartaş Məqsurəsi adı ilə tanınan səlcuqlu dövrü abidəsidir. Abidə xalq arasında daha çox Xumartaş Günbədi adı ilə tanınır. Orta əsr yazarları Qəzvin Cümə məscidindən danışanda bildirirlər ki:^[4]

Azərbaycan ölkəsindəki Qəzvin şəhərinin came məscidinin möcüzələrindən biri məscidin qarpız biçimli çox uca məqsurəsidir. Başqa ölkələrdə ona tay yoxdur.

Xumartaş günbədinin indi bayır tutumunu üst-üstə kub, səkkiz üzlü və günbəz yaradır. Sferik səthi lentvari saya bəzəklə örtüldüyündən günbəzin biçimcə qarpıza oxşarlığı var. Xumartaş məqsurəsini Səlcuqlu sultanı Sultan Mahmud zamanında Qəzvin hakimi Xumartaş Abdulla oğlu 1106–1114-cü illər arasında tikdirmişdir. Onun kvadrat planlı ibadət salonu tək günbəzlə (diametri 10, 3 m) örtülüdür.^[4]

Görüntülər

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Həmçinin bax

• Ələmut
• Xərrəqan türbələri
• Çəhəl Sütun Sarayı

İstinadlar

1. Wiki Loves Monuments monuments database. 2017.
2. "Province of Qazvin". iranchamber.com. 2021-10-31 tarixində arxivləşdirilib.
3. "مسجد جامع قزوین، کهن‌ترین مسجد جامع ایران ([[Azərbaycan dili|azərb]]. Qəzvin məscidi İranın ən qədim məscidi‎)". 16 dekabr 2010. 2018-01-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
4. Cəfər Qiyasi. Nizami dövrü memarlıq abidələri. Bakı: İşıq nəşriyyatı. 1991. səh. 49.