Tuapsinski rayonu
From Wikipedia, the free encyclopedia
Tuapsinski rayonu (rus. Туапсинский район) — Rusiya Federasiyası, Krasnodar vilayətinin tərkibində inzibati ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Tuapse şəhəridir.
| Tuapsinski rayonu | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
|
|||||
|
44°17′ şm. e. 39°02′ ş. u.HGYO |
|||||
| Ölkə | |||||
| İnzibati mərkəz | Tuapse[1] | ||||
| Tarixi və coğrafiyası | |||||
| Yaradılıb | 26 yanvar 1920 | ||||
| Sahəsi |
|
||||
| Əhalisi | |||||
| Əhalisi |
|
||||
| Rəsmi sayt | |||||
 |
|||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
.svg)
.png)
Tuapsinski rayonu Krasnodar diyarının cənubunda yerləşir. Rusiyanın Qafqaz bölgəsinin Qara dəniz sahillərinin mərkəzi hissəsində, bir kurort bölgəsidir. Relyef təpəli və dağlıqdır, dağlar Qara dənizin sahil xətti boyunca uzanır.
Aşağıdakı inzibati vahidlərlə sərhədi vardır:şimal-qərbdə Qelencik kurort şəhəri, Severski rayonu və şimalda Qoryaçı Klyuç kurort şəhəri, şərqdə Abşeronski rayonu və cənubda Soçi kurort şəhəri. Qərbdə rayonun sərhədləri Qara dəniz ilə hüdudlanır.
Qara dəniz sahili boyunca şimaldan cənuba 95 km, qərbdən şərqə qədər 45 km məsafədə uzanır. Rayon ərazisinin sahəsi 2366 km²-dir. Rayonun bütün ərazisinin 87 %-i relikt meşələr tutur.
Şimal-qərbdən cənub-şərqə qədər rayondakı Baş Qafqaz silsiləsinin mütləq yüksəkliyi dəniz səviyyəsindən 700 m-dən 1634 m-ə qədər yüksəlir. Hidroqrafik şəbəkə Baş Qafqaz silsiləsinin cənub yamacından Qara dənizə axan çox sayda çay ilə təmsil olunur. Çayların yuxarı axınlarında çox sayda şəlalə və astana mövcuddur. Mineral bulaqları belə vardır. Rayondakı ən böyük göl Xıji gölüdür.
Tuapsinski rayonu 26 yanvar 1920-ci ildə Kuban-Qara dəniz vilayətinin Qaradəniz dairəsinin tərkibində qurulur. Əvvəlcə rayon Tuapse şəhərini və 3 volostu əhatə edirdi: Velyaminovskaya, Dububskaya və Lazarevskaya. 1924-cü il iyunun 2-dən etibarən rayon Cənub-Şərq vilayətinə daxil olur. 1924-cü ilin sentyabrında mərkəzi Tuapse şəhərində yerləşən Şapsuqski milli rayonu bölgədən (əsasən Adigelərin (Şapsuqlar) məskunlaşdığı bölgə) ayrılır. 16 noyabr 1924-cü ildən rayon Şimali Qafqaz diyarının, 10 yanvar 1934-cü ildən Azov-Qara dəniz diyarının bir hissəsi olur. 21 may 1935 - 19 aprel 1940 tarixləri arasında Tuapsinski rayonu ləğv edilir və ərazisi Qelendçik (Defanovski, Djubqinski, Moldavanski, Tenqinski kənd sovetləri) və Şapsuqski (Makopsinski kənd məclisi) rayonları arasında bölünür. 22 avqust 1953-cü ildə ləğv edilmiş Armyanski rayonunun bir hissəsi Tuapsinski rayonunun bir hissəsi olur. 1 fevral 1963-cü ildə Tuapsinski kənd rayonu qurulur[4]. 11 fevral 1963-cü ildə ləğv edilmiş Qelendçik rayonunun əksər hissəsi rayonunun bir hissəsi olur. 30 dekabr 1964-cü ildə keçmiş Qelendçik rayonunun əraziləri Qelendçik şəhərinin inzibati tabeliyinə verilir. 1993-cü ildə kənd sovetliklərinin fəaliyyətinə xitam verilir, kənd idarələrinin əraziləri kənd dairələrinə çevrilir. 2005-ci ildə rayonda 9 bələdiyyə qurulur. 1 yanvar 2008-ci ildə Tuapse şəhəri və Tuapsinski rayonu bir bələdiyyə qurumundaa birləşdirilir.
- Urbanizasiya
Şəhər şəraitində (Tuapse şəhəri, Cubqa və Novomixaylovski qəsəbələri) rayon əhalisinin 60,05% -i yaşayır.
- Milli tərkib
2010-cu il Ümumrusiya siyahıya alınmasının məlumatlarına görə rayonun milli tərkibi haqqında aşağıdakı məlumatlar verilmişdir[5]:
| Milliyyət | % | Say |
|---|---|---|
| Ruslar | 88 142 | 69,50 % |
| Ermənilər | 17 334 | 13,67 % |
| Adıqlar (çərkəzlər) | 4 183 | 3,30 % |
| ukraynalılar | 2 540 | 2,00 % |
| Digərləri | 4 283 | 3,38 % |
| milliyyətini bildirməyənlər | 10 340 | 8,15 % |
| Ümumi | 126 822 | 100,0 % |
- Cins tərkibi
2010-cu il Ümumrusiya siyahıya alınmasına olan məlumat[6]:
| Yaş | Kişilər, nəf. | Qadınlar, yaş. | Ümumi say. | ümumi əhaliyə olan nisbət, % |
|---|---|---|---|---|
| 0 — 14 yaş | 10 181 | 9 464 | 19 645 | 15,49 % |
| 15 — 59 yaş | 38 384 | 42 588 | 80 972 | 63,85 % |
| 60 yaşdan yuxarı | 9 440 | 16 750 | 26 190 | 20,65 % |
| bildirməyənlər | 9 | 6 | 15 | 0,01 % |
| ümumi | 58 014 | 68 808 | 126 822 | 100,0 % |
Kişilər — 58 014 nəf. (45,7 %). Qadınlar — 68 808 nəf. (54,3 %).
Əhalinin orta yaşı — 40,2 yaş. Kişilərin orta yaşı — 37,6 yaş. Qadınların orta yaşı — 42,5 yaş.
Tuapsinski rayonunda 3 şəhər 7 kənd inzibati vahidliyinə 58 yaşayış məntəqəsi daxildir.
Coğrafi dağlıq əraziyə uyğun olaraq Tuapsinski rayonu ağac sənayesi və aqrosənaye kompleksləri inkişaf edir. Ağac sənayesi kompleksi meşə təsərrüfatı və ağac emalı müəssisələri ilə təmsil olunur. Sənayedə işləyənlərin sayı 1000 nəfərə yaxındır, onların təxminən yarısı meşə təsərrüfatlarında çalışır. Rayonun ağac sənayesi kompleksinin müəssisələri sənaye məhsulları, istehlak malları istehsal edir.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
